MYANMAR PEACE REFRENCE DOCUMENTS
လိက်ကၞပ်သွက်ဂွံနိဿဲ စပ်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ
မြန်မာ့ၚြိမ်းချမ်းရေးဆိုၚ်ရာ ရည်ညွန်းစာတမ်းများ
တၚ်ကျဝ်ဒုၚ်တးပလိ်က်ကၞပ်ဝွံ ကၠာဲစွံလဝ်ဘာသာ နဒဒှ်ဒတန်အတိုၚ်ဗွိုၚ်သၞောဝ်မွဲ ဟွံသေၚ်ရ။တၚ်တၞဟ်ခြာ ဟွံကိတ်ညဳမွဲမွဲသာ် မံက်ကတဝ်ကၠုၚ်မဂး မ္ဒးဒုၚ်သဇိုၚ်ပညီကဵုလိက်ဘာသာဗၟာ သ္ပဒတန်လဝ်တေံရောၚ်။
မာတိကာ
လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဒေံါပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ်အကြာအလဵုအသဳသမ္မတကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ ကေုာံ
ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်
နိဒါန်……………………………………………………………………………………….. ၆
အခန် (၁)
မူသဇိုၚ်ဂမၠိုၚ်……………………………………………………………………………… . ၇
အခန်(၂)
တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ် ကေုာံ တၚ်ရန်တၟအ်ဂမၠိုၚ်………………………………………………. ၉
အခန်(၃)
– ကိစ္စဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်ဂမၠိုၚ်……………………………………. ၁၀
– ညံၚ်ဂွံဝေၚ်ပေါဲမာန် ဇီုဆဵုဒးညးသကအ်တဝ်တဝ်
ဖျေံဒၞာဲဝါဲ ဂကောံရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်……………………………………………………….. ၁၁
– အခေါၚ်ကောန်ဂကောံဒပ်ဂမၠိုၚ် အာကၠုၚ် ဗွဲမဗၠးၜး ……………………………….. ၁၂
– စဵုဒၞါကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်ဂမၠိုၚ်……………………………………………………… ၁၃
– အရီုအဗၚ်အထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဘဝမၞိဟ် …………………………………………… ၁၄
အခန်(၄)
– ကၠောန်ၜိုတ် ပရေၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှေ် ညံၚ်ဂွံခိုဟ်ဗိုန်ဗတ်၊ စေဝ်ပၞောန်စပ်ကဵုဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်
ကေုာံ သၞောဝ်ဝတ်စပ် ကဵုကာကိစ္စပၞာန်………………………………………………. ၁၆
– ပံက်ရုၚ်ပရေၚ်ဆက်ဆောံဂမၠိုၚ်……………………………………………………….၁၇
အခန်(၅)
– တၚ်ဒုၚ်ကတိပါၚ် ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်………………………………………… ၁၉
– ဗ္ၜုတ်ဖျေံဗီုတိထ္ၜးဂၠံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်…………………………………………………. ၁၉
– ဆဵုဂဗသဳသၠဳတက်ကျာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်………………………………………………. ၁၉
– ကၠောန်ဗဒှ် ပေါဲဆဵုဂဗသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပါလုပ်သီုဖအိုတ်…………………….. ၂၀
အခန်(၆)
– လၟေၚ်ကမၠောန် သွက်ဂွံဓမံက်အာ အဌာန်ဂတ……………………………………… ၂၂
– ဆက်စပ်ကဵုပရေၚ်ဒက်ပတန်ဓရ်အတှေ်တုဲ……………………………………… ၂၂
တၚ်မ္ဒးကၠောန်ၜိုတ် အာဂမၠိုၚ်။
– အစဳအဇန်ဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်အာ…………………………………………….. ၂၂
အဃောကာလအကြာ
– ပလံၚ်ပတိုန် သွက်ဂွံသ္ပဒတန် အပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်
ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ………………………………………………………………………… ၂၃
အခန်(၇)
– ကာကိစ္စနာနာ……………………………………………………………………………. ၂၄
– ပညီပညပ်သာၚ်ကလး…………………………………………………………………. ၂၄
– လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ် လမျီုလုပ်…………………………………………………… ၂၅
– ထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်………………………………………………. ၂၅
– အလဵုအသဳသမ္မတကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ………………………………………
– ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်……………………………………
– သက်သဳအပ္ဍဲဍုၚ်ဂမၠိုၚ်…………………………………………………………
– သက်သဳဍုၚ်သအာၚ်ဂမၠိုၚ်…………………………………………………….
လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဒေံါပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ်အကြာအလဵုအသဳသမ္မတကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ ကေုာံဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်
နိဒါန်
၁။ ကောန်ဂကောံဂမၠိုၚ် နူအလဵုအသဳသမ္မတကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ် ဂမၠိုၚ် မဒှ်ဂကောံဂမၠိုၚ် ထပက်လဝ်စၟတ်တဲ အပ္ဍဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဒေါံပန်ပှော် အလုံမွဲဍုၚ်ဝွံ ထိၚ်ဒဝ်ဒဂေတ်ဗက်အာ တၚ်တုပ်စိုက်ကတိဝတ်တုဲ ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ် ညံၚ်ဂွံဓမံက်အာရုပ်ရဴကမၠောန်မာန် ပတဝ်ဏာက္ဍိုပ်ရ။ ပါဲနူဂှ်ပၠန် ဖံက်ပကဝ် တၚ်တုပ်စိုတ်ဂမၠိုၚ်၊ တၚ်ကယျာန်ဓဝါတ်ဂမၠိုၚ် နွံမဂးနကဵုကောန် ဂကောံ မဆက်စပ်တအ်ဂမၠိုၚ် မဒးဒုၚ်ကေတ်အာ သဂုတ်သွာတ် ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ဗဵုရောၚ်ဂှ် ကၠိုဟ်ခၠၚ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
၂။ ကာလဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန် မဆေၚ်စပ်ကဵု စေဝ်ပၞောန် ပရေၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော် ကေုာံ ဒဂေတ်ဝတ်ကာ ကိစ္စပၞာန်ဂမၠိုၚ်မ္ဂး ဒုၚ်သဇိုၚ်အာကဵု ပရေၚ်ယျဵုလဂူတပ်တး၊ ပရေၚ်ဟွံပၞုက်ဂလုက်၊ ပရေၚ်ဒုၚ်လျိုၚ်တအ်တုဲ ဓမံက်အာရုပ်ရဴကမၠောန် မွဲကရောံမွဲစွံရောၚ် တုပ်စိုတ်သီုၜါလပါ်အိုတ်ရ။
တၚ်ရန်တၟအ်
၃။ ဒဂေတ်ဗက်ထိၚ်ဒဝ်အာ စေဝ်ပၞောန်ကေုာံ ဒဂေတ်ဝတ်ဂမၠိုၚ်ဝွံတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်အာ လျိုၚ်ဝတ်လတူညးဍုၚ် ကွာန်တအ်၊ ညံၚ်ဂွံယှအ်ဖျေံ ပရေၚ်ဒှ်သၞချဴ အကြာဒပ်ၜါလပါ်၊ ဒက်ပတန်ခၞံဗဒှ် ဓရ်ပတေဟ် ကေုာံ အကာဲအရာညိၚ်ဝတ်ခိုဟ်သြန်တုဲ နူဂှ်မွဲအဆံၚ် ညံၚ်ဂွံဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ မဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ ဖေဝ်ဒရေဝ်အတိုၚ်သွဟ်ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ် ရန်တၟအ်လဝ်ရ။
အခန်(၁)
မူသဇိုၚ်ဂမၠိုၚ်
၁။ သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဗိုန်ဗတ်အာဍာ်ဇမၠိၚ်မာန် တုပ်စိုတ်ဓမံက်အာရုပ်ရဴ အတိုၚ်မူသဇိုၚ် ဓမံက်ထ္ၜးလဝ်သၟဝ်ဏအ်ရောၚ် –
(က) တူရူဏာကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ညံၚ်ဟွံဂွံ ပါ်ထ္ကးအာ၊ ပရေၚ်ညဳသၟဟ်အကြောကောန်ဍုၚ်အရၚ် ညံၚ်ဟွံဂွံ လီုလာ်အာ၊ အဝဵုအချုက်အခြာဍုၚ် ညံၚ်ဂွံတန်တဴခိုၚ်ဗိုန်အာကီု၊ ဒုၚ်သဇိုၚ်ပရေၚ်သၠးပွး၊ အခေါၚ်အရာ တုပ်သၟဟ်၊ ဗဗွဲဓရ်တအ်တုဲ အတိုၚ်စိုတ်ဓာတ် ပၚ်လုၚ် ဒက်ပတန်အာ သမ္မတကၟိန် ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ မနွံကဵု တၚ်ဒုၚ်လျိုၚ် သွက်ခေါၚ်ဒဳမဝ်ဒရေဇြဳ ပရေၚ်တုပ်သၟဟ်ကောန်ဂကူ ကေုာံ အခေါၚ်စဳမာန် ဖန်ဖက်ကံကုသဵုအလဵုဇကု ဗွဲမဍိုက်ပေၚ်မာန်၊ အတိုၚ်သွဟ်ကလိဂွံ နူပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ ဖေဝ်ဒရေဝ်မာန် ဗၟံက်အာရုပ်ရဴရောၚ်။
(ခ) ပညဳပညပ်သဳကၠဳဂၠာဲသွဟ် ပဋိပက္ခရပ်လွဟ် မကတဵုဒှ် ကၠုၚ်လအ်လကာဖာ၊ သောၚ်ကလး နနဲ ပၞာန်ဟွံသေၚ် ဒက်ပ္တန်အခိုက်ဒၠေံတၟိ သောၚ်ကလး ပြဿနာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မတွဟ်ဂး နဲပညဳပညပ် သဳကၠဳဂၠာဲသွဟ်တုဲ၊ သွက်ဂွံဒေါံဖအိုတ်ကၠေံ ပဋိပက္ခရပ်လွဟ်မာန် ပရေၚ်ဒေါံပန်ပှော် အလုံဍုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံ ကၠောန်အာဗွဲကပ်ကၠာအိုတ်။
(ဂ) ကိစ္စဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ဒပ်ပၞာန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂကူဇဳ မပါလုပ်ဂှ် သွက်ဂွံပၠုပ် သဳကၠဳအာ အပ္ဍဲပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မဂမၠိုၚ်။
(ဃ) ကောန်ဍုၚ်ကွာန်ညးမတန်တဴမံၚ် အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဏအ်သီုဖအိုတ် ဟိုတ်နူဂကူဇာတိ၊ ဘာသာရှေ်သှေ်၊ ပရေၚ်ယေန်သၞာၚ်၊ လိၚ်တၞဟ်ခြာတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံ ဒးဒုၚ်ပါ်ပါဲဆက်ဆောံမွဲသာ် ညံၚ်ဂွံကလိဂွံအာ အခေါၚ်အရာ ဗွဲမတုပ်သၟဟ်။
(ၚ) ရန်တၟအ်ကိစ္စပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံမှာရာသုၚ်စောဲ ဘာသာသာသနာ၊ သွက်ဂွံ ဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ဟၟဲကဵု ပရေၚ်ထုဲနှဴ အကြာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ ပရေၚ်ဘာသာ။
(စ) ပရေၚ်တၞဟ်ခြာ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်မတန်တဴမံၚ် အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံသမ္မတဍုၚ်ဗၟာတအ်ဝွံ မပ္တံကဵု ဝၚ်တက်ထပိုက်ကၠုၚ်၊ ယေန်သၞောၚ်အခိုက်ကၞာ၊ လိက်ပတ်၊ အရေဝ်ဘာသာ ကေုာံ လကျှန်ကောန်ဂကူတအ်ဂှ် ဒုၚ်တဲစၟတ်သမ္တီတုဲ ညံၚ်ဂွံပံၚ်ကောံဓမံက်အာ လကျှန်ကၟိန်ဍုၚ် ပံၚ်ကောံမွဲ ဒုၚ်သဇုၚ်ကောန်ဂကူဇဳ၊ အရေဝ်ဘာသာဇဳ။
(ဆ) ရန်ပတဝ်ဏာကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဗိုန်ဗက်အာဍာ်ဇမၠိ်ၚ်မာန် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵုတၚ်နွံပၟိက် ဆန္ဒကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်တုဲကၠောန်ဗဒှ် ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သီုညးမပါလုပ်ထေက်တအ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ်ဖအိုတ်။
(ဇ) သွက်သ္ဂောံကလိဂွံ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ မခိုၚ်ကၠိုက်ဗိုန်ဗတ် အာဍာ်ဇမၠိၚ်မာန်ဂှ် ဝိပါဒဟွံတုပ် မနွံ အကြာညးပါလုပ်သဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံတအ် နကဵုစိုတ်စေတနာဒးဒး ပညဳပညပ်သောၚ်ကလး ဖအိုတ်အာရောၚ်။
(ဇျှ) ညံၚ်ဂွံမၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်အာ ကတိဝတ် သီုၜါလပါ် ဓမံက်ထ္ၜးကဵုလဝ် အပ္ဍဲလိက်ကသုက်ဏအ်ကီု၊ ညံၚ်ဂွံဓမံက်အာရုပ်ရဴ ပရေၚ်ကမၠောန်ၜိုဟ်လလံ နနဲကၠးကၠးမးမး၊ တၚ်ကေတ်လျိုၚ်၊ တၚ်ဒုၚ်လျိုၚ် နွံနွံကီု။
(ည) ပရေၚ်တဴတက်ဂမၠိုၚ် မကတဵုဒှ်ကၠုၚ် နူလိက်ကသုက်ဏအ်ဂှ် သီုၜါလပါ်ဟွံကေတ် အခေါၚ်အရာမွဲ သာ် ညံၚ်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴကၠောန်ၜိုတ်အာ ကိစ္စတုပ်လဝ်စိုတ် အပ္ဍဲလိက်ကသုက်ဏအ်ကီု။
(ဋ) လမျီု၊ သ္ၚိဌာန်၊ ဒြပ်ရတ် ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန် မတန်တဴမံၚ်အလုံမွဲသမ္မတကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ တအ်ဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံဂီုကၠီု၊ ဘဝညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်တိုန် သွက်ဂွံဂစာန်ကၠောန်အာကီု။
အခန်(၂)
တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ် ကေုာံ တၚ်ရန်တၟအ်ဂမၠိုၚ်
၂။ တၚ်သၟဝ်ဝွံ တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ် ကေုာံ တၚ်ရန်တၟအ် လိက်ကသုက်ဝွံရောၚ် အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ် ကောံ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်တအ်ဂမၠိုၚ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ –
(က) အကြာညးထက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်ဏအ် ဒုၚ်တဲကၠောန်ၜိုတ် ပရေၚ်ဒေံါဗတိုက် ပန်ပှော်တုဲမ္ဂး သွက်ကလိဂွံ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ မခိုၚ်ကၠိုက်ဗိုန်ဗတ် အာဍာ်ဇမၠိၚ်မာန် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ဓရီုမူဝါဒ ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် နူသီုၜါလပါ် တုပ်လဝ်စိုတ်တုဲ ညံၚ်ဂွံစပရေၚ်ကမၠောန် ဆဵုဂဗသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အကြာမညးမပါလုပ်ထေက်တအ် သီုဖအိုတ်။
(ခ) သွက်ဂွံမၚ်ဗဵု ပရေၚ်ဓမံက်ရုပ်ရဴ ပရေၚ်ကမၠောန် လိက်ကသုက် တုပ်စိုတ်ဒေံါဗတိုက်ပန် ပှော်၊ ပရေၚ်ဒဂေတ်ဗက်စေဝ်ပၞောန်ဝတ်ဂမၠိုၚ်၊ သွက်ဂွံဂၠိုက်ဂၠာဲစၟဳစၟတ် ပရေၚ်ဖံက်ဗကဝ် ကေုာံ သောၚ်ကလေးပဋိပက္ခဂမၠိုၚ်တအ်၊ ဂွံရေၚ်တၠုၚ်အာမာန်ဂှ် ညံၚ်ဂွံပံက် ဗ္တန်အာ “ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ် ပရေၚ်ဒေါံ ဗတိုက်ပန်ပှော်” မွဲ။
(ဂ) တၚ်တုပ်စိုတ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ ကတိဝတ် မချုက်စွံလဝ် အကြာအလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်တအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသ္ပဒတန်မွဲထပ်ပၠန်။
(ဃ) ကၠိုဟ်ခၠၚ် ပၟိက်ဆန္ဒပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂကောံကောန် ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်တအ် မဒုၚ်လဝ်သဇိုၚ်ကဵု ပရေၚ်ပၠန်ဂတးတုဲ ရန်ပ္တဝ်ဏာကဵု ပရေၚ်ခိုၚ်ကၠိုက် စိုတ်ဓာတ်ကၟိန်ဍုၚ် ပံၚ်ကောံတုဲ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ် မပါလုပ်ထေက်တအ်သီုဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ် ထပံက်စၟတ်တဲမွဲစွံ အပ္ဍဲလိက်ကသုက် တုပ်စိုတ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်။
အခန် (၃)
ကိစ္စမဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်ဂမၠိုၚ်
၃။ စနူတ္ၚဲ တုပ်စိုတ်ထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်ဝွံတုဲ အပ္ဍဲပွိုၚ် (၁၄) တ္ၚဲ ညးတာလျိုၚ် နူဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်တအ် ဆဵုညာတ်ပညဳပညပ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဓဇက်ခံက်အၚ်အခိၚ် မဆက်စပ်ကဵု ပရၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်တုဲ ဓမံက်ရုပ်ရဴရောၚ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
၄။ စေပ်ပၞောန်ဝတ်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်ဂမၠိုၚ် ပါလုပ်မံၚ်အပ္ဍဲလိ်က်ကသုက်ဏအ် မဆေၚ်စပ်ကဵု ဒဂေတ်ဝတ် ပၞာန်သီုၜါလပါ်မဒး ဒဂေတ်ဗက် ကေုာံ ဒဂေတ်ဝတ် ဆေၚ်စပ်ကဵု ကာပၞာန်မတုပ်လဝ်စိုတ်တအ်ဂှ်ကီု ဟွံပြံၚ်ဟွံသၠာဲ ဒဂေတ်ဗက်ကၠောန်အာရောၚ်၊ ဒုၚ်စၟဳစၟတ်အာ နူကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ်ပရေၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန် ပှော် အဆံၚ်အဆံၚ်ဂှ်လေဝ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
၅။ စပ်ကဵုကာကိစ္စဒပ်ပၞာန်တုဲ ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်တအ် တုပ်စိုတ် ဒဂေတ်ဗက် တၚ်သၟဝ်တအ်ဝွံရောၚ် –
(က) အပ္ဍဲပွဳပွိုၚ်ဒေသဒေံါပန်ပှော် ပရေၚ်ချဳဓရာၚ်ဒပ်အုပ်ဓလီုတိဍာ် အကြာမွဲလပါ်ကေုာံမွဲလပါ်ဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်ထံၚ်ပရိုၚ် (ထံက်ကၚ်)၊ ပရေၚ်ဟလိုၚ်ပတိုန် ဇြဟတ်ဂမၠိုၚ်၊ ပေါဲဗတိုက်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်၊ ထံၚ်ဗံဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်ဗတိုက် ပကီုပရောပ်ဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်ပလီုပလာ် ကပေါတ်ရုပ်ဝတ္ထု ဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒေံါ။
(ခ) ကမၠောန်ဂၠာဲသၞ (ဟွံသေၚ်မဂး) ဖျေံဂုဏ်သိက္ခာနနဲ တိုက်ရိုက်ဒှ်ဒှ်၊ တိုက်ရိုက်ဟွံသေၚ်ဒှ်ဒှ် ကၠောန်သ္ပ ဟွံဂွံ။
(ဂ) ကာလဖျေံဒၞာဲဝါဲမဂး ပါဲနူကိစ္စဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ထံက်ပၚ်၊ ပရေၚ်လွဳဝတ်ဂဥုဲကာ တၟေၚ်မံက်၊ ပရေၚ်သၠာဲပြံၚ်ဒပ်တုဲ အပ္ဍဲပွဳပွဳုၚ်ဒေသဒေါံပန်ပှော် ထပ်ဗပေၚ်ဇြဟတ်တၟိ၊ ပေါဲနူတံဒပ်သီုၜါလပါ်တုပ်လဝ်စိုတ်တုဲ ဖျေံသိုၚ်ခၞံ ဗဒိုပ်တံဒပ်တၟိ ကေုာံ ထပ်ဗပေၚ်လွဟ် လက်နက်ဂမၠိုၚ် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ၊ သွက်ပရေၚ်စဵုဒၞါကၟိန်ဍုၚ်ဒှ်ဒှ်၊ ပရေၚ်စဵုဒၞါသၞ နူဍုၚ်သအာၚ် ဒှ်ဒှ် ကာပၟိက်မံက်တိုန်မဂး ၜါလပါ် ပညဳပညပ်တုဲ ညံၚ်ဂွံကၠောန်သ္ပအာ ပရေၚ်ပလေဝ်ပလေတ် ကေၚ်ကာပၞာန် မဓမံက်ထ္ၜးလဝ် အပ္ဍဲတိဍာ်ဒေံါပန်ပှော်။
(ဃ) အပ္ဍဲစမြိုၚ်မဆေၚ်စပ်ကဵုဘာသာသာသနာ၊ ဘာတန်ဗ္တောန်လိက်၊ ရုၚ်ဂဥုဲဇၞော်ဍောတ်၊ အပ္ဍဲ အရဝဏ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ ဒၞာဲဝဲါမဆက်စပ်ကဵုပရေၚ်အခိုက် ဒၠေံယေန်သၞာၚ်၊ ဒၞာဲဝါဲမဆက်စပ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန် ဂမၠိုၚ်တအ် ဖျေံဗဒိုပ်ပၞာန် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ၚ) ဗွဲဒမြိပ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ကတဵုဒှ်တဴတက်ကၠုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသောၚ်သအးဗံဒပ်သီုၜါလပါ်မတပ် ဖျေံပါန်လဝ်ကေုာံစပ်ကဵုလၟေၚ်ကမၠောန်သောၚ်သအးဗံဂှ် ညံၚ်ဂွံပၚ်တောဲပညဳပညပ် ကၠောန်ၜိုတ် အာကဵုအလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်မွဲအဆံၚ်တုဲမွဲအဆံၚ်။
(စ) အကြာဂကောံဂမၠိုၚ် ပရေၚ်တြးဝါဒဂၠာဲသၞဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်ဟီုဂးဟွံဒးရး(ဟွံသေၚ်မ္ဂး)ပၟိက်ဂုဏ်သိက္ခာ မွဲလပါ်ညံၚ်ဂွံအေဲဇြဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်လလောၚ်တြး ပတိက်ပရိုၚ် ပလီုကျာ်သြဳတအ်ဂှ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဒှ်ဒှ် မ္ၚးဍုၚ်ဒှ်ဒှ် ဟွံကၠောန်မွဲသာ် ညံၚ်ဂွံဝေၚ်ပါဲအာ။
(ဆ) အပ္ဍဲတိဍာ်ဒေံါပန်ပှော် ဟိုတ်နူအန္တရာဲ သဘာဝတုဲအကာဲအရာကာတၟေၚ်ဂမၠိုၚ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး ၜါလပါ် ပံၚ်တောဲတုဲ ညံၚ်ဂွံကၠောန်ပရေၚ်ကမၠောန်ဟံၚ်ပြာ်မာန်၊ ကပေါတ်ပရေၚ်ထက်ယုက် မဆက်စပ်ကဵု ဂဥုဲဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံပြံၚ်ဗဆုဲ ဗွဲမပြဟ်မာန်ဂှ် ပညဳပညပ်ကၠောန်အာ။
(ဇ) အပ္ဍဲတိဍာ်ဒေါံပန်ပှော် ကာကိစ္စပရေၚ်အုပ်ဓလီု သၞောဝ်ဓရ်ဥပဒေတအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန် ၜိုတ်အာ ကေုာံ ညးမကလိလောန်ဒုဟ်ဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံဒှ် အတိုၚ်ဥပဒေဂှ် ၜါလပါ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ် ကေတ် အရေဝ်ကၠောန်အာ။
(ဇျှ) အပ္ဍဲတိဍာ်ဒေါံပန်ပှော်ဂမၠိုၚ် ကိစ္စအုပ်ဓုပ်ကောပ်ကာဲ ကာပၞာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ် ကၠောန်ၜိုတ်အာ။
(ည) ဒဒှ်ရ ထပက်စၟတ်တဲ လိက်လသုက်တုပ်စိုတ် ဒေါံဗတို်က်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ် တုဲယျဂှ် စနူအခိၚ် ထပက်စၟတ်တဲတုဲ ပွိုၚ် (၂၄)နာဍဳ ညံၚ်ဂွံစၞောန် ပညုၚ်ညးမနွံသၟဝ်ပရေၚ်ကောပ်ကာဲဇကု အဆံၚ်ဆၚ် ကေုာံ ပွိုၚ်(၅)တ္ၚဲ ညံၚ်ဂွံသောၚ်ကလး တၚ်နၚ်ဂမၠိုၚ် မပါလုပ်အပ္ဍဲလိက်ကသုက်။
(ဋ) ပဋိပက္ခဂမၠိုၚ် ကတဵုဒှ်အဆံၚ်သ္ဇိုၚ် သၟဝ်ၜါလပါ်တအ်ဂှ် သုၚ်စောဲဇြဟတ်တုဲ သောၚ်ကလးဟွံဂွံ။
၆။ ကိစ္စ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်တအ် ပကောံပကေဝ်မၞိဟ်တၟိဂှ် အတိုၚ်လၟေၚ်ကမၠောန် ဓမံက်ရုပ်ရဴ လိက်ကသုက် တုပ်စိုတ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ် ကေုာံ ကာကိစ္စကလေၚ် ပံၚ်ကောံ ပရေၚ်ဂီုကၠီုဟေၚ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ် ဓမံက်ရုပ်ရဴကၠောန်အာ။
ညံၚ်ဂွံဝေၚ်ပါဲမာန် ဇီုဆဵုဒးညးသကအ်တဝ်တဝ် ဖျေံဒၞာဲဝါဲ ဂကောံရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်
၇။ ညံၚ်ဂွံဝေၚ်ပါဲမာန် ဇီုဆဵုဒးညးသကအ်တဝ်တဝ်ဂှ် ဂကောံဒပ် ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ် အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် တုဲစိုတ် တၚ်သၟဝ်မဆက်စပ်ကဵုပရေၚ်ကလေၚ်ဖျေံဒၞာဲ ဒပ်ရပ်လွဟ်ဇကုတအ်အိုတ်ရ-
(က) အပ္ဍဲဒၞာဲၜါလပါ်ပရေၚ်စုက်လုက်ကဵုညာတ် ညးသကအ် နွံမံၚ်တအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဝေၚ်ပဲါပရေၚ်ပန်ပှော် မာန်ကလိကေတ် နဲဆက်စၠောံနကဵုစက်၊ဆက်စၠောံလတူတိ ကေုာံနဲကဲဆက်စၠောံတၞဟ်သအာတုဲ ညံၚ်ဂွံကၠောန်အာဗွဲမပြဟ်ပြေဟ်။
(ခ) ကာလဗ္ၜုတ်ဖျေံဒၞဲာဝဲါဂကောံရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်ဝွံပရေၚ်ဇီုဆဵုညးသကအ်တဝ်တဝ် ညံၚ်ဟွံဂွံကတဵုဒှ် သီုၜါလပါ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန်အာ။
(ဂ) အပ္ဍဲဒေသၜါလပါ်ပညဳပညပ်မံၚ်ဖိုဟ် ကေုာံ ဒေသခက်ခုဲမံၚ်ဖိုဟ်ကဵု ပရေၚ်ဖျေံဒၞာဲဝဲါဂကောံရပ် လွဟ်ဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် သကိုပ်ဒပ်ၜါလပါ်တအ် ကေတ်အဆက်လၟေၚ်အခိၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ် ကၠောန်ၜိုတ်အာ။
(ဃ) ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်တအ် အပ္ဍဲဒၞာဲဗ္ၜုတ်လဝ်ဟေၚ် ညံၚ်ဂွံ ဖျေံဒၞာဲ ကောန်ဂကောံဒပ်ရပ်လွဟ်ဇကုဂမၠိုၚ်တအ်။
(ၚ) အပ္ဍဲဒၞာဲၜါလပါ်ပရေၚ်စုက်လုက်ဆဵုညာတ်ညးသကသအ်နွံ မံၚ်တအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဝေၚ်ပါဲ ပရေၚ်ပန်ပှော်မာန် ဆေၚ်စပ်ကဵုလၟိဟ်တံဒပ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ဓမံက်ရုပ်ရဴကၠောန်အာ။
(စ) အကြာဗဒိုပ်တံဒပ်မဆက်စပ် တိဍာ်မွဲကဵုမွဲဂၠံၚ်တရဴ ပရေၚ်ဆက်စၠောံသွက်ဂွံဂီုကၠီု ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု လိက်ကသုက်ဝွံတုဲ မွဲလပါ်ကေုာံမွဲလပါ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန်ၜိုတ်အာ။
အခေါၚ် ကောန်ဂကောံဒပ်ဂမၠိုၚ် အာကၠုၚ် ဗွဲမဗၠးၜး
၈။ ဆက်စပ်ကဵု အခေါၚ်အာကၠုၚ်ဗွဲမဗၠးၜးတုဲ ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ် ဂမၠိုၚ်တအ် တုပ်စိုတ် တၚ်သၟဝ်ဝွံရ-
(က) ပါဲနူဒၞာဲ တာဒၞါလဝ်အာဟွံဂွံ ဟိုတ်ပရေၚ်ဂီုကၠီုတုဲ ဒၞာဲလဵုဟွံဟီု ဟွံရပ်လဝ်လွဟ်မွဲသာ် ဗွဲမဗၠးၜး ညံၚ်ဂွံကဵုအခေါၚ်အာကၠုၚ်။
(ခ) ယဝ်ရနွံပၟိက်အာကၠုၚ်သီုလွဟ် အပ္ဍဲတိဍာ်ဒေသ ဂကောံမွဲလပါ်ထိၚ်ဒဝ်လဝ်မဂး ၜါလပါ်ညံၚ်ဂွံ ပညဳပညပ် တုပ်စိုတ်အာကၠုၚ်။
စဵုဒၞါကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်ဂမၠိုၚ်
၉။ ဆက်စပ်ကဵု ပရေၚ်စဵုဒၞါ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ် ဂမၠိုၚ်တအ် တုပ်စိုတ်ဒဂေတ်ဗက်ကၠောန်ၜိုတ် အတိုၚ်တၚ်သၟဝ်ဝွံရ –
(က) သွက်ဗုၚ်ဂၞဴဗွိုက်လတက် ပရေၚ်မံၚ်စံၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်ထုတ်ယုက်၊ ပရေၚ်ပညာ ကေုာံ ပရေၚ်ဖောဝ်ဗြေဝ်တဴတက်ဒေသတအ်တုဲ အထံက်အပၚ်အရီုအဗၚ်နွံပၟိက်တအ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ် ပံၚ်တောဲကၠောန်ၜိုတ်အာ။
(ခ) လတူညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ကမၠောန်ဇီုကပိုက်ကဵုဂုဏ် သိက္ခာမၞိဟ်မွဲမွဲ၊ ပကီုပရာပ်၊ ရပ်စပ်ထိၚ်ဒက် ဟွံမွဲကဵုသၞောဝ်ဓရ်၊ တံၚ်ရပ်ကော်ဏာ၊ ပျဲပျာံပ္ဍဵုပ္ဍိုက်၊ ကၠောန်သ္ပဆက်ဆောံ ဟွံတုပ်ကဵုမၞိဟ်၊ ဖျေံထံၚ်ရုၚ်စောတ်၊ ဂစိုတ်လမျီု ကေုာံ ကမၠေံကမၠက် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဂ) ဘာတ်ပတိတ်၊ ပြံၚ်ပဆုဲ ညးတန်တဴမံၚ်အပ္ဍဲဒေသတအ်နနဲအဓမ္မကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဃ) နူညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် သၠဲသြန်၊ ကပေါက်ကညောတ်၊ စၞစစၞသုၚ်၊ ဇြဟတ်ကမၠောန် ကေုာံ ပရေၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု အာတ်မိ်က်ကလိကေတ်နနဲအဓမ္မ ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ၚ) ဟုိုတ်ဖဵုဟွံမွဲကဵုဒှ်၊ စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်အမှု ဗွဲမဗၠေတ်မှာတုဲကဵုဒှ် ရပ်စပ်ကေတ်အရေဝ်၊ ကဵုဒုဟ်ဒဏ်ညး ညံၚ်ဟွံဂွံကၠောန်အတိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေဟေၚ် ညံၚ်ဂွံစဳရေၚ်အာ။
(စ) အဓမ္မသီကတ်အပိုၚ် ကေုာံ သၠောဲပြံၚ်ထောံ တိဝါညးဒေသတအ်ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဆ) ကပေါက်ညးဂမၠိုၚ်ပိုၚ်ပြဳတအ် ညံၚ်ဂွံလီုလာ်အာ၊ ကၠတ်ကေတ်ဏာ၊ ပလံၚ်ကေတ်ဏာ၊ အခေါၚ်ဟွံမွဲမွဲသာ် ကေတ်ဏာကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဇ) ပရေၚ်ပၠုပ်ပထုဲကၟာတ်လဒဵု အခေါၚ်အရာကတ်လ္ၚတ်ဗ္တောန်ပညာမကိတ်ညဳကဵု သၞောဝ်ဥပဒေ၊ ပလီုပလာ် ကပေါက်ဂမၠိုၚ် မဆက်စပ်ကဵုပညာ ကေုာံ ဘာဗ္တောန်လိက်၊ စမြိုၚ်၊ ပၠုပ်ပထုဲတာဒၞါသၞာဲဒဴပရေၚ်ပညာဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးကတ်လ္ၚတ်ပညာဂမၠိုၚ်တအ် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဇျှ) ပရေၚ်ဇီုကပိုက် အခေါၚ်အရာဆက်စပ်ကဵု ပရေၚ်ထက်ယုက် မၞိဟ်ပူဂဵုဂမၠိုၚ်၊ တာဒၞါ ပရေၚ်ပလံၚ် ဗစိုပ် ကပေါတ်ထံက်ရီု ပရေၚ်ထတ်ယုက်ဂမၠိုၚ် မဆေၚ်စပ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ကေုာံ ဂဥုဲနွံကဵုအခေါၚ် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ည) ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ပကောံပကေဝ်စၞစဇွောံမ၊ ပလံၚ်ဗစိုပ်သွံရာန်ကပေါက်ဗၞိက် ကေုာံ သြောံဇွောံ သၞေဝ်ကေဝ် ၜိုတ်မာန်ကဵုမာန်၊ ကမၠောန်ကူသာန်သွံရာန်တအ်ဂှ် ပၠုပ်ပထုဲတာဒၞါကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဋ) ဘာတန်ဗ္တောန်လိက်၊ ရုၚ်ဂဥုဲဇၞော်ဍောတ်ကေုာံ စမြိုၚ်ပရဝဏ် ပရေၚ်ဘာသာတအ်ဂှ် ဟိုတ်ဟၟဲ မွဲသာ် ပလီုပလာ်၊ ညံၚ်ဂွံလီုလာ်စာ်ထောၚ်ကၠောန်ၜိုတ် ကေုာံ ဖျေံဗဒိုပ်တံဒပ်ပၞာန်ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဌ) ပရေၚ်ဘာသာ၊ လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် ကေုာံ ပရေၚ်မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ် ဒၠေံအခိုက်ကၞာ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ် တို်က်ရိုက်ကဵုဒှ်၊ တိုက်ရိုက်ဟွံသေၚ်ကဵုဒှ် ပၠုပ်ပထုဲ ဂုဏ်သိက္ခာ ညံၚ်ဂွံအေဲဇြ စှေ်အာ ညံၚ်ဂွံလီုလာ်အာ ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဍ) သ္ပဗလက္ကာယကဵု ညးဗြဴဂမၠိုၚ်၊ ပကီုပရာပ်လိၚ်၊ သ္ပကောန်ဗြဴနနဲအဓမ္မ၊ ကၠောန်သ္ပဍိက်လိၚ် ကမၠောန်တအ်ဏအ် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဎ) ကုကကောန်ၚာ်သၟတ်တအ် ဂစိုတ်လမျီုကေုာံ ကုတ်ထပိုတ် အၚ်္ဂခန္ဓ၊ စန်ဒက်ခန်ကၞာနဒဒှ် ကောန်ပၞာန်၊ ပလံၚ်ကေတ်ကာမအဓမ္မ ကေုာံ ပကီုပရောပ်လိၚ်ဗီုပြၚ်တၞဟ်သအာၚ်၊ ရပ်စပ်ကော်ဏာ ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(ဏ) သ္ပဍိက်၊ စကာနနဲအဓမ္မ ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံ။
(တ) ဘဝညးဍုၚ်ကွာန် မနွံတန်တဴမံၚ် တိဍာ်ဒေသဒေါံပန်ပှော်တအ်ဂွံဂီုကၠီု၊ ဗောဝ်ဗြေဝ်တဴတက်ဂှ် ညံၚ်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ကၠောန်ၜိုတ်ကဵု။
(ထ) ညးဍုၚ်ကွာန်ဓမ္မတာတအ် ဟွံဒးဒှ်ဓဝိၚ်မွဲသာ် ဂွံအာကၠုၚ် ဗွဲမဗၠးၜး အပ္ဍဲတိဍာ်ဒေသ ဒေါံပန်ပှော်မာန်ဂှ် ညံၚ်ဂွံကဵုအာခေါၚ်။
အရီုအဗၚ်အထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဘဝမၞိဟ်
၁၀။ စပ်ကဵုအရီုအဗၚ်ထံက်ပၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဘဝမၞိဟ်တုဲ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ် အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်တအ် တုပ်စိုတ်တၚ်သၟဝ်ဝွံရ –
(က) ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ကိစ္စ ထံက်ပၚ်ကဵုအရီုဗၚ် ရေၚ်တၠုၚ်ဘဝမၞိဟ် သွက်ညးမ္ဒးဒဴစ္ဍးတက်နူဌာန ဒေသ-ဇကုဂမၠိုၚ် (IDPs) ကေုာံ ညးဒးဒုၚ်ဘဲဒဏ် ပဋိပက္ခဂမၠိုၚ်တအ်တုဲ ကာလ ဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန် ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် နူဂကာံ NGO ကေုာံ INGO ဂမၠိုၚ် နကဵုအခေါၚ်အလဵု အသဳကၟိန်ဍုၚ်မ္ဂး အကြာဌာန အလဵုအသဳမဆက်စပ်ဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ် ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ ဂကောံဒေသဂမၠိုၚ်တအ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန်ၜိုတ်အာ။
(ခ) ညးမ္ဒးဒဴစ္ဍးတိက်နူဌာန်ဒေသဇကုဂမၠိုၚ် (IDPs) တအ် အတိုၚ်ပၟိက်ဆန္ဒ ညးတအ်ညံၚ်ဂွံစဴစိုပ် ဒေသမူလညးတအ်မာန်ဂှ် ကဵုဖျုန်ဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကီုဒှ်၊ အပ္ဍဲဌာန်ဒၞာဲမကိတ်ညဳ မိ်က်ဂွံကဵုပ္တန်ဒှ် ကွာန်တၟိကီုဒှ်၊ ဘဲအန္တရာဲ၊ ညံၚ်ဂွံဟၟဲ၊ ညံၚ်ဂွံဂီုကၠီု၊ ညံၚ်ဂွံဒှ် အတိုန်ဂုဏ်သိက္ခာ မၞိဟ်တအ်ဂှ် မ္ဒးကၠောန်ၜိုတ်ကဵုရောၚ်။
(ဂ) ညးမ္ဒးဒဴစ္ဍးတိက်နူဌာန်ဒေသဇကုဂမၠိုၚ် (IDPs) ကေုာံ ညးတၠဒဒိုက် ကလေၚ်လုပ်စိုပ်ကၠုၚ်အပ္ဍဲဍုၚ် ဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် စၟဳစၟတ်တုဲ လၟေၚ်ကမၠောန် ကလေၚ် ဖျေံဒၞာဲဝါဲတအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံပံၚ်တောဲပညဳညပ် ကၠောန်ၜိုတ်အာ။
အခန် (၄)
ကၠောန်ၜိုတ်ပရၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော် ညံၚ်ဂွံခိုၚ်ဗိုန်ဗတ်၊စေဝ်ပၞောန်စပ်ကဵုဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော် ကေုာံ သၞောဝ်တဝ်စပ်
ကဵုကာကိစ္စပၞာန်
၁၁။ နကဵုညးထပက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်ဝွံဏအ် သၞောဝ်ဝတ်စပ်ကဵု ကာကိစ္စပၞာန် ကေုာံ စေပ်ပၞောန်စပ်ကဵု ပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော် မွဲလပါ်ကေုာံမွဲလပါ် မ္ဒးဂေတ်ဗက်အာဂတးဂတုန်တအ်ဂှ် အတိုၚ်တၚ်ဗ္ၜုတ်စွံလဝ် ပ္ဍဲလိက်ကသုက်ဏအ် ထပက်စၟတ်တဲတုဲ ပွိုၚ်(၁) ဂိတု ညံၚ်ဂွံချုချာဲပၠဌာန်အာဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ်ပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်
၁၂။ သွက်ဂွံဒဂေတ်ဗက်အာ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဝွံတုဲ ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန်ၜိုတ်အာဂှ် နူကဵု ကောံဓရီု ပညဳပညပ် ပရေၚ်ကမၠောန်ဓမံက်ရုပ်ရဴ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ် ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော် အလုံမွဲဍုၚ် မဒးဒက်တန် ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ် ပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ် အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ရောၚ်။
(က) သွက်ဂွံဒဂေတ်ဗက်အာ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဝွံတုဲ ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန်ၜို်တ်အာဂှ် ကောန် ဂကောံကမ္မတဳဓမံက်ကမၠောန်ပရေၚ်ၜိုတ်လလံကၟိန်ဍုၚ် ပံၚ်ကောံ၊ ညးစၞးနူဂကောံကောန်ဍုၚ်အ ရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ ပူဂဵုညးဂမၠိုၚ်ပတှေ်ရှေ်သှေ်တအ် ပါလုပ်တုဲ ညံၚ်ဂွံကဵုတာလျိုၚ် ဒက်ပတန်အာ ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ်ပရေၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော် အလုံမွဲဍုၚ်ရောၚ်တုပ်စိုတ်အိုတ် ရ။
(ခ) မပ္တံကဵု ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ် ပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ်၊ ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ် ပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်အဆံၚ်တွဵုရး၊ ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ် ပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်ဒေသ ကေုာံ ဂကောံစၟဳစၟတ် သ္ပဒတန် အဆံၚ်ဆံၚ် ဒက်ပတန်အာရောၚ်။
(ဂ) ညးစၞးနူအလဵုသဳဍုၚ်သအာၚ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးစၞးနူဂကောံကၟိန်ဍုၚ်နာနာဂမၠိုၚ် မပါလုပ်မံၚ် အပ္ဍဲလၟေၚ် ကမၠောန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံလၟုဟ်တအ်ဏအ်ဂှ် အပ္ဍဲကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ်ပရေၚ်ဒေါံ ဗတိုက်ပန်ပှော် အဆံၚ်ဆံၚ် နဒဒှ်ညးလ္ၚတ်ကဵုဒှ်၊ ညးကဵုကသပ်ကဵုဒှ်၊ အထံက်နဲကဲပညာကဵုဒှ် ဗီုထေက်ကြိုက် ဂွံပါလုပ်မာန် အတိုၚ်တၚ်တုပ်စိုတ်သီုၜါလပါ် ကၠောန်ၜိုတ်အာရောၚ်။
၁၃။ တာလျိုၚ်၊ အခေါၚ်ကၠောန်ဂမၠိုၚ်ကေုာံ မူသဇိုၚ်ပရေၚ်ကမၠောန် ကမ္မတဳအဆံၚ်ဆံၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် အတိုၚ်သၟဝ်ဝွံရ-
(က) လၟေၚ်နဲဓမံက်ကမၠောန်ဂမၠိုၚ် စပ်ကဵုပရေၚ်ကမၠောန် ဒေါံဗတိ်ုက်ပန်ပှော်၊ စေပ်ပၞောန်ဗ္ၜုတ်လဝ် ဂမၠိုၚ်၊ တၚ်စၞောန်ဓမံက်ကမၠောန် ကေုာံ ဗီုပြၚ်ဒက်ပတန် သောဲသောဲဗြောဲဗြောဲဂှ် ညံၚ်ဂွံချူ ဓဇက်ပၠဌာန်သပ္ဍဲကောံဓရီု ပညဳပညပ် ဓမံက်ရုပ်ရဴ ကမၠောန်လိက်ကသုက်တုပ်စို ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ်။
(ခ) ညံၚ်ဂွွံဒုၚ်လျိုၚ်ဓမံက်ရုပ်ရဴလၟေၚ်ကမၠောန် ကေုာံ မၚ်ဗဵုပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော် ကေုာံ နွံပၟိက်တိုန် မဂး ညံၚ်ပတိုန်ထ္ၜးကဵု ဂကောံဓရီုပညဳပညပ်ဓမံက်ရုပ်ရဴ ကမၠောန်လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဒေံါ ဗတိုက်ပန်ပှေ်အလုံမွဲဍုၚ်။
(ဂ) စပ်ကဵုရေၚ်ပအပ်ကဵု အထံက်ပၚ်သဇိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ် ဘဝမၞိဟ် ကဵုညးမ္ဒးဒဴစ္ဍးတိက်နူဌာန်ဒေသဇကု ဂမၠိုၚ် (IDPs) ကေုာံ ညးမ္ဒးဒုၚ်ဘဲဒဏ်ပဋိပက္ခ ဟိုတ်နူဘဲအန္တရာဲ မၞိဟ်ဖန်ဗဒှ် ကေုာံ သဘာဝဂမၠိုၚ် တအ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန်ၜိုတ်အာ။
(ဃ) နတဲဓမံက်မံၚ်ရုပ်ရဴအစဳန်ဇန်ကလေၚ်ဖျေံဒၞာဲဒပ်ပၞာန် ၜါလပါ်တုပ်လဝ်စိုတ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံမၚ်ကျောဝ် လ္ၚတ်ဗဵုအာ။
(ၚ) စပ်ကဵုအကာဲအရာပရေၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော် အဆံၚ်အလုံမွဲဍုၚ်၊ ကိစ္စကာပၞာန်ဂမၠိုၚ် စပ်ကဵုလိက် ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ်၊ ဒဂေတ်ဗက်ထိၚ်ဒဝ် သၞောဝ်ဝတ်ဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်ပၞာန် ကေုာံ စေပ်ပၞောန် ပရေၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်တအ်တုဲ မၚ်ကျောဝ်လ္ၚတ်ဗဵုအာ၊ ကာလသောၚ်ကလး ပရေၚ်ကယျာန်ဓဝါတ် မံက်ကၠုၚ်မဂးနကဵုသဇိုၚ်ကေဝ်ဇြုၚ်ညာတ်ကၠး ညံၚ်ဂွံဒှ်အာ အထံက်အပၚ်ကဵု လၟေၚ်ကမၠောန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ။
၁၄။ ကာလဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ်ပရေၚ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်မဂး မဒးဂစာန်ကေတ် တၚ်တုပ်စိုတ်နူ ကောန်ဂကောံသီုဖအိုတ် အိုတ်အစောန်ရောၚ်။
၁၅။ နူကဵုကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ်ပရၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော် သွက်ဂွံ ဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန်သောၚ်ကလး ပရူကိစ္စ ကယျာန်ဓဝါတ်မာန် ပရိုၚ်တၚ်နၚ်နွံပၟိက်ဂမၠိုၚ် (ပဲါနူပရေၚ်ဒၞါကၟိန်ဍုၚ်၊ ကိစ္စပရေၚ်ဂီုကၠီုတုဲ) ယဝ်ရအာတ်မိက်ကၠုၚ်မ္ဂး အတိုၚ်စေဝ်ပၞောန် ဖျေံဗ္ၜုတ်လဝ် အပ္ဍဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ် ညံၚ်ဂွံရေၚ် တၠုၚ်အာဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်။
ပံက်ရုၚ်ပရေၚ်ဆက်ဆောံဂမၠိုၚ်
၁၆။ ပရေၚ်ကမၠောန် ဂကောံဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် ထပက်လဝ်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ် ဗွဲမပြေပြံၚ်ကလိတ်ကလောတ်သွက်ဂွံဓမံက်အာရုပ်ရဴမာန် အပ္ဍဲဒၞာဲနွံပၟိက်ဂမၠိုၚ် ၜါလပါ်ပညဳပညပ် ကေတ်ဒှ်ဒှ်၊ အပ္ဍဲဒေသဂမၠိုၚ် စၟတ်ဗ္ၜုတ်လဝ် ပ္ဍဲတၚ်တုပ်စိုတ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ အဆံၚ်ကၟိန်ပံၚ်ကောံဒှ်ဒှ် ညံၚ်ဂွံပံက်အာ ရုပ်ဆက်ဆောံဂမၠိုဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
၁၇ ညးတာလျိုၚ်ပရေၚ်ဆက်ဆောံ မနွံအာအပ္ဍဲရုၚ်ဆက်ဆောံဂမၠိုၚ်တအ် သွက်ဂွံဆက်စၠောံသောၚ်ကလး အခက်အခုဲ ကေုာံ ပြဿနာဂမၠိုၚ်မာန် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန်ၜိုတ်အာ ကမၠောန်လၟေၚ်နဲဓမံက် ကမၠောန်ဂမၠိုၚ်ဂှ်တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
၁၈။ ညံၚ်ဂွံကဵုပရေၚ်စဵုဒၞါနွံပၟိက်တအ် ကဵုညးယိုက်ဂၠေၚ်တာလျိုၚ် အပ္ဍဲရုၚ်ဆက်ဆောံဂမၠိုၚ် ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
အခန်(၅)
တၚ်ဒုၚ်ကတိပါၚ် ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုကွာန်
၁၉။ ညးထပက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ်ဝွံ သွက်ဂွံဖအိုတ်ကၠေံ ပဋိပက္ခရပ်လွဟ်တုဲ ဂွံစဂၠာဲသွဟ်ပြဿနာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်ဏအ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴကၠောန်ၜိုတ်အာ မူသဇိုၚ်၊ တၚ်နၚ် ကေုာံ ကတိကဝတ် မပါမံၚ်အပ္ဍဲ လိက်ကသုက်ဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
ဗ္ၜုတ်ဖျေံဗီုတိထ္ၜးဂၠံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်
၂၀။ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ် ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ စပ်ကဵုဗီုတိထ္ၜးဂၠံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်တုဲ တုပ်စိုတ်တၚ်သၟဝ်ဝွံရ။
(က) ထပက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်တုပ်စ်ိုတ်ပရေၚ် ဒေါံဗတို်က်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ်။
(ခ) ညးစၞးအလဵုအသဳ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် ချုဓဇက်ဓရီုမူဝါဒပေဲါသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (The Framework for Political Dialogue) ကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ်။
(ဂ) ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု ဓရီုမူဝါဒဝွံတုဲ ကၠောန်ဗဒှ် ပေဲါသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်အဆံၚ်ကောန်ဂကူ၊ ပညဳပညပ် သဳကၠဳအာပရေၚ်ကိစ္စကလေၚ်ပံၚ်ဗစိုပ် ပရေၚ်ကာ ဂီုကၠီုဂမၠိုၚ်၊ လၟေၚ်ကမၠောန်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ အတိုၚ် ၜါလပါ်တုပ်စိုတ် ကၠောန်ၜိုတ်အာကမၠောန်မ္ဒးဒစးဒုၚ်ကၠောန်လဝ်တအ်ဂမၠိုၚ်။
(ဃ) ကၠောန်ဗဒှ် ပေါဲသဘၚ်သဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ။
(ၚ) ချုက်လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်အဆံၚ်ကၟိ်န်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ။
(စ) ပတိုန်ထ္ၜးကဵု ကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံတုဲ ကေတ်တၚ်သ္ပဒတန်။
(ဆ) ဓမံက်ရုပ်ရဴတၚ်တုပ်စိုတ်ဂမၠိုၚ် မပါလုပ်အပ္ဍဲလိက် ကသုက်တုပ်စိုတ် အဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ (Pyidaungsu Accord) ကေုာံ ဓမံက်ရုပ်ရဴလၟေၚ်ကမၠောန်ပံၚ်ဗစိုပ် ပရေၚ်ကာဂီုကၠီုဂမၠိုၚ်။
ဆဵုဂဗသဳကၠဳတက်ကျာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်
၂၁။ စပ်ကဵုပေါဲဆဵုဂဗသဳကၠဳတက်ကျာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ အလဵုအသဳကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ် ဂမၠိုၚ်တအ် တုပ်စိုတ်တၚ်သၟဝ်ဝွံရ –
(က) ညးထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်ဂမၠိုၚ်ဝွံ သွက်ဂွံစကၠောန်ဗဒှ် ပေါဲဆဵုဂဗသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂမၠိုၚ်မာန် ကေုာံ သွက်ဂွံပံၚ်တောဲအာက္ဍိုပ်ဓမံက်ရုပ်ရဴ တၚ်တုပ်စိုတ်လိက်ကသုက်မာန်ဂှ် ထပက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်ဏအ်တုဲဗက်ဟွံဂတာပ် ရေၚ်တၠုၚ်ကၠောန်အာတၚ်သၟဝ်ဝွံရောၚ်–
(၁) ကၠောန်ဗဒှ်ကောံဓရီုပညဳပညပ် ဓမံက်ရုပ်ရဴ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ် ဒေါံဗတို်က်ပန်ပှော် အလုံမွဲဍုၚ်။
(၂) အပ္ဍဲယြဴကောံဓရီုဝွံ ဒက်ပတန် ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ်ပရေၚ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်၊ ကမ္မတဳပံၚ်တောဲ သဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလံကၟိန်ဍုၚ် ပံၚ်ကောံကေုာံ ကမ္မတဳတၞဟ် သအာၚ်နွံပၟိက်ဂမၠိုၚ်။ (ကမ္မတဳပံၚ်တောဲသဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဝွံ တာလျိုၚ်ချူဓဇက် ဓရီုမူဝါဒစပ်ကဵုသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ်နွံရောၚ်။)
(ခ) ညးမပါလုပ်ထပက်စၟတ်တဲဂမၠိုၚ်ဝွံ စနူအခိၚ်ထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ်တုဲ ပွိုၚ် (၆၀) တ္ၚဲကေုာံ ညးမပါလုပ်ထေက်ကြိုက်ဂမၠိုၚ်တအ် ညံၚ်ဂွံချူဓဇက်ဓမံက်ကမၠောန် ဓရီုမူဝါဒပေါဲ သဳကၠဳ စပ်ကဵုလၟေၚ်ကမၠောန်ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်၊ ပရူပရာမ္ဒးသဳကၠဳဂမၠိုၚ်၊ ဗီုပြၚ်သဳကၠဳဂမၠိုၚ်တအ်တုဲ ဓမံက်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲမသောဲဗြောဲမွဲ။
(ဂ) ညးထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ ထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ် ဏအ်တုဲ ပွိုၚ်(၉၀)တ္ၚဲ ညံၚ်ဂွံစကၠောန်ဗဒှ် ပေါဲဆဵုဂဗသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်။
(ဃ) ပရေၚ်ကိစ္စ ဇီုကပိုက်မာန်ကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ညံၚ်ဟွံဂွံ ပါ်ထ္ၜးအာ၊ ပရေၚ်ညဳသၟဟ်အကြာ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ညံၚ်ဟွံဂွံလီုလာ်အာ၊ အဝဵုအချုက် အခြာဍုၚ် ညံၚ်ဂွံတန်တဴခိုၚ်ဗိုန် အာတအ်ဂှ် ဝေၚ်ပါဲတုဲ တၚ်တုပ်လဝ်စိုတ် အပ္ဍဲမူသဇိုၚ်လိက်ကသုက်ဏအ် ပါလုပ်တုဲလၟေၚ်က္ဍိုပ်ပရူ တၞဟ်သအောၚ် သောဲသောဲဗြောဲဗြောဲ မ္ဒးသဳကၠဳတအ်ဂှ် ပၠုပ်သဳကၠဳ အပ္ဍဲဓရီုမူဝါဒပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ညံၚ်ဂွံသ္ပအာဒတန်။
(ၚ) ကာလဖျေံတၚ်တုပ်စိုတ်မဂး နကဵုဂကောံဂမၠိုၚ် ပါလုပ်လၟေၚ်ကမၠောန်ဆဵုဂဗသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်ဝွံတအ် တူရူဏာကဵု သွက်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဗွဲမခိုၚ်ကၠိုဟ်ဗိုန်ဗတ် အာဍာ်ဇမၠိၚ်မာန် တၚ်ဒုၚ်ကေတ်လျိုၚ် ညံၚ်ဂွံနွံတုဲ အကြာဂကောံပါ လုပ်ဆက်စပ်တအ်ဂမၠိုၚ် ချပ်ဟီုစွံအရီုတုဲ ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ဂၠာဲအာသွဟ်ဂှ်တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
ကၠောန်ဗဒှ် ပေဲါဆဵုဂဗသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပါလုပ်သီုညးဖအိုတ်
၂၂။ (က) ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵုညးဖအိုတ်ညံၚ်ဂွံပါလုပ် အပ္ဍဲ ပေဲါဆဵုဂဗသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်အဆံၚ်ဆံၚ်တုဲ ဂကောံ အလဵုအသဳ၊ ကၠတ်ထဝ်ကေုာံ ညးစၞးနူဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳတအ်ဂမၠိုၚ်၊ ညးစၞးနူဂကောံကောန်ဍုၚ် အရၚ်ရပ်လွဟ်တအ်ဂမၠိုၚ်၊ ညးစၞးဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်နွံ ဗွိုၚ်သၞောဝ်တအ်ဂမၠိုၚ်၊ ညးစၞးကောန်ဍုၚ် အရၚ်တအ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးစၞးတၞဟ်သအာၚ်မပါလုပ်ထေက် ကြိုက်တအ်ဂမၠိုၚ် မ္ဒးပါလုပ်အိုတ် ရောၚ်။
(ခ) ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဖဵုညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂမၠိုၚ်၊ ညးစၞးနူဂကောံကလောံဂအုံ တၠပညာတအ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးစၞးတၞဟ်သအောၚ်မပါလုပ်ထေက် ကြိုက်တအ်ဂမၠိုၚ် အတိုၚ်ကဏ္ဍမဆက်စပ်ကဵုညးတအ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ်အပ္ဍဲပေါဲဆဵုဂဗသဳ ကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အဆံၚ်ဆံၚ် ဗီုပြၚ်မထေက်ကြိုက်ဂှ် မ္ဒးသဳကၠဳဗ္ၜုတ်ပတန် အပ္ဍဲဓရီုမူဝါဒ ပေဲါသဳကၠဳပရေၚ် ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်။
(ဂ) သၞောတ်ဗ္ၜတ်လၟိဟ်မၞိဟ်စၞး ညးမပါလုပ်ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ကာလသဳကၠဳ ဓရီုဆဵုဂဗသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မဂး ပညဳပညပ်သဳကၠဳအာရောၚ်။
(ဃ) ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု သဂုတ်သွာတ် မံက်တိက်ကၠုၚ်နူ သဘၚ်သဳကၠဳကၟိန် ဍုၚ်ပံၚ်ကောံတုဲ အတိုၚ်ပၟိက်နွံ ညံၚ်ဂွံပလေဝ်ပလေတ်၊ ထပ်ဗပေၚ်၊ ပါဲတးအာ သၞောဝ်ဥပဒေဂမၠိုၚ် သီုသၞောဝ်ဥပဒေသဇိုၚ်ဒက် ပတန်ဍုၚ် အတိုၚ်လၟေၚ်နဲဓမံက်ကမၠောန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် တုပ်စ်ိုတ်အိုတ်ရ။
၂၃။ အပ္ဍဲပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ညးစၞးညးဗြဴတအ်ဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ်သၞောတ်ဗ္ၜုတ်လၟိဟ် ဗွဲထေက်ကြိုက်ဂှ် ကၠောန်ၜိုတ်အာရောၚ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
အခန်(၆)
လၟေၚ်ကမၠောန် သွက်ဂွံဓမံက်အာ အဌာန်ဂတ
ဆက်စပ်ကဵုပရေၚ်ဒက်ပတန်ဓရ်ပတှေ်တုဲ တၚ်မ္ဒးကၠောန်ၜိုတ် အာဂမၠိုၚ်
၂၄။ (က) အလဵုအသဳဝွံ ပါဲနူဖံက်ဗကဝ် သၞောဝ်ဥပဒေတုဲ ဟိုတ်နူပါလုပ်ကၠောန် အပ္ဍဲပရေၚ်ချုက်လိက်က သုက်တုပ်စိုတ်ဒေံါဗတိုက်ပန်ပှော်ဏအ် ကေုာံ လၟေၚ်ကမၠောန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံတအ်တုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံရပ်စပ်ကေတ်အရေဝ် ညးလဵု(ဟွံသေၚ်မဂး) ဂကောံလဵုမွဲမှဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
(ခ) နူကဵုလလောၚ်တြးလဝ် ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် ထပက်လဝ်စၟတ်တဲ ပ္ဍဲလိက် ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ်တအ် နဒဒှ်ဂကောံနွံမ္ၚးဗွိုၚ်သၞောဝ် သွက်ဂွံပါဲတးအာဂှ် ညံၚ်ဂွံဆက် ကၠောန်အာတုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။ နကဵုဥပဒေစၟတ်သမ္တီ ပၠုပ်စရၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ဒှ်ဒှ်၊ နကဵုဥပဒေဂကောံနွံ မ္ၚးဗွိုၚ်သၞောဝ်ဒှ်ဒှ် ညံၚ်ဟွံဂွံကေတ်အရေဝ်အာ ပူဂဵုမွဲမွဲ (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) ဂကောံမွဲမွဲမဆက်စပ်မံကဵု ညးထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်ဏအ်ဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
(ဂ) နကဵုအလဵုအသဳဝွံ ဟိုတ်နူဆက်ဆောံကဵု ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂးတုဲ ညးဒးဒုၚ်စောဲ စပ်လဝ်အမှု နကဵုဥပဒေဂကောံနွံမ္ၚးဗွိုၚ်သၞောဝ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးဒးဒုၚ်ရပ်ချုက်လဝ်ဂမၠိုၚ် မၞုံမံၚ်အ ခိၚ်ကာလထပက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ် သွက်ဂွံဗၠး တိတ်အာညံၚ်ဂွံကၠောန်ၜို်တ် အာ အတိုၚ်ဥပဒေဂှ် တုပ်စိုတ်ရ။
အစဳဇန်ဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်အာ အဃောကာလအကြာ
၂၅။ (က) ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ထပက်လဝ်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ ဆေၚ် စပ်ကဵုကိစ္စပရေၚ်ဖောဝ်ဗြေဝ်တဴတက် ကေုာံ ပရေၚ်ဂီုကၠီုအပ္ဍဲ ဒေသဒေါံပန်ပှော် ဆက်စပ်ကဵုညး တအ်တုဲ နကဵုဗ္ၜတ် ညးကဵုညး ကေတ်မံၚ်တာလျိုၚ်အိုတ်တုဲ အဃောကာလဒေါံပန်ပှော်၊ ကၠောန်ဗဒှ်မံၚ်ပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဂှ် အပ္ဍဲဒေသတိဍာ်ဏအ် ညံၚ်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်အာ ပရေၚ်ကိစ္စဗွဲဝွံဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ –
(၁) ပရေၚ်ထက်ယုက်၊ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်မၞိဟ် ကေုာံ ပရေၚ်ကမၠောန်ဖောဝ်ဗြောဝ်တဴ တက်သဇိုၚ်ဂမၠိုၚ် ဆက်စပ်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်၊
(၂) ကိစ္စဆက်စပ်ကဵုပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်ပွဳပွူသဘာဝဂမၠိုၚ်၊
(၃) ကမၠောန် မဆက်စပ်ကဵု ပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်သမၠုၚ် ပတိုန်အရေဝ်ဘာသာ၊ လိက်ပတ် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ်ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်မၠိုၚ်၊
(၄) ပရေၚ်ညိ်ၚ်ဝတ်ၜိုဟ်သြိုဟ်ဒေသ ကေုာံ ကိစ္စမဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓလီုသြဇာသၞောဝ် ဥပဒေဂမၠိုၚ်၊
(၅) ကိစ္စ ကလိကေတ်အရီုဗၚ် နူဂကောံတၠဒါန် အပ္ဍဲဍုၚ်၊ မ္ၚးဍုၚ်သွက်ပရေၚ်ကမၠောန် ဖောအ် ဗြောဝ်ဒေသ ကေုာံ သမၠုၚ်ပတိုန်ဍာ်ဒကေဝ်ဂမၠိုၚ်၊
(၆) ပရေၚ်ကမၠောန် ဗတိုက်ထရိုဟ် ဂဥုဲၜူမာဲ၊
(ခ) အပ္ဍဲဒေသတိဍာ်ဒေါံပန်ပှော် သွက်ဂွံဓမံက်ကၠောန် ကမၠောန်ကိုန်စဳဇန်ဇီုကပိုက် လတူညးဍုၚ် ကွာန်ဒေသတအ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်နွံမဂး အတိုၚ်လၟေၚ်နဲဓမံက်ကမၠောန် ဂကောံဓမံက်ရုပ်ရဴ ဗွဲမကၠံဖ္ဍးစပ်ကဵုသဘာဝသယံဇာတ (Extractive Industries Transparency Initiative –EITI) ပညဳပညပ်အာကဵု ညးဒေသတအ်တုဲ ညံၚ်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်အာ၊ ပညဳပညပ်အာကဵုဂကောံ ကာန်ဍုၚ်အရၚ်လွဟ်တအ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဓမံက်အာရုပ်ရဴ။
(ဂ) ကိစ္စမ္ဒးကၠောန်အာကဵု ဇၟပ်ဂကောံဗွဲမတၞဟ်ခြာ အပ္ဍဲဒေသ မဆက်စပ်တအ်ဂှ် အလဵုအသဳကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံပညဳပညပ်ကၠောန်ၜိုဟ်အာဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
ပလံၚ်ပတိုန် သွက်ဂွံသ္ပဒတန် အပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ
၂၆။ အတၚ်လၟေၚ်နဲဓမံက်ကမၠောန် ပလံၚ်ပတိုန်အာ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဝွံကဵု ကၠတ်ထဝ်ကၟိ်န်ဍုၚ်ပံၚ် ကောံတုဲ သွက်ဂွံကလိဂွံအာ တၚ်သ္ပဒတန် ညံၚ်ဂွံကၠောန်ၜိုတ်အာဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
အခန်(၇)
ကာကိစ္စနာနာ
၂၇။ ယဝ်ရကိစ္စ ပရေၚ်အုပ်ဓလီု လိက်ကသုက်ဏအ် ဟွံမွဲဂမၠိုၚ်တအ် နွံကၠုၚ်မ္ဂးနကဵုဂကောံကောန်ဍုၚ်အ ရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်တအ် သဳကၠဳဗွဲတၞဟ်ခြာတုဲ ဟွံဂွံဒစဵုဒစးကဵု မူလိက်ကသုက်ဝွံဂမၠိုၚ်မွဲသာ် ပညဳပညပ်ကၠောန်ၜိုတ်ကေတ်အာတၚ်တုပ်စိုတ်မာန်ရောၚ်။
၂၈။ လိက်အသုက်တုပ်စိုတ်ဝွံ ချူလဝ်ကဵုဘာသာဗၟာတုဲ မဒးကၠာဲစွံ ဘာသာအၚ်္ဂလိက်ရောၚ်။ ဘာသာဗၟာ ကေုာံ ဘာသာအၚ်္ဂလိက်တအ်ဝွံ အဆံၚ်ဒှ်ဒတန်လုပ်သၞောဝ် ၜိုန်ရတုပ်သၟဟ်ကီုလေဝ် ဆေၚ်စပ်ကဵုမအရေဝ်တုဲ ယဝ်ရပရေၚ်ကယျာန်ဓဝါတ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး အတိုၚ်မအရေဝ်ချူသုၚ်စောဲစွံလဝ် ဘာသာဗၟာဟေၚ် ဒှ်ဒတန်ရောၚ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
၂၉။ ကာလဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန် လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ် ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ် သွက်ဂွံဓမံက်ကမၠောန် ဗွဲမအံၚ်ဇၞးဂှ် ညးမပါလုပ်ထပက်စၟတ်တဲ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ် ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်တအ် ပံၚ်တောဲတုဲ ညံၚ်ဂွံကေတ်တာလျိုၚ်ကၠောန်ၜိုတ်အာဂှ်တုပ်စိ်ုတ်ရ။ အဃောကာလဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန် သွက်ဂွံသောၚ်ကလးအခက်အခုဲ ဆဵုဂဗကၠုၚ်မာန်ဂှ် ညးစၞးသီုနူၜါလပါ်ပါ်လုပ်တုဲ ညံၚ်ဂွံကၠောန်ဗဒှ် “ကောံဓရီုပညဳပညပ် ပရေၚ်ကိစ္စဓမံက်ရုပ်ရဴ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ်” လၟေၚ်လၟေၚ် သောၚ်ကလးအာရောၚ်တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
၃၀။ အပ္ဍဲတၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် လိက်စၟတ်သမ္တီကောံဓရီု ၜါလပါ် တုပ်လဝ်စိုတ် အဃောပေါဲသဳကၠဳလိက်ကသုက် တုပ်စိုတ် ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ်ဂှ် တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် မဒးသ္ပအာနိဿဲဝွံ ပါလုပ် အဝေါၚ် ပရေၚ်ကိစ္စဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန် လိက်ကသုက် တုပ်စိုတ်ဏအ်တုဲ ၜါလပါ် ပညဳပညပ် ညံၚ်ဂွံ ကၠောန်ၜိုတ်အာ အတိုၚ်ပၟိက်နွံ္ဂဂှ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။
ပညဳပညပ်သောၚ်ကလး
၃၁။ (က) စပ်ကဵုတာလျိုၚ်မဒးဂေတ်ဗက်ဂမၠိုၚ်၊ စေဝ်ပၞောန်ဂမၠိုၚ် ပါလုပ်မံၚ်အပ္ဍဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဝွံတုဲ ယဝ်ရပရေၚ်ဟွံပြေပြံၚ် မံက်ကၠုၚ်မဂး ဂကောံဆက်စပ်ဂမၠိုၚ်တအ် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵုနဲသဳကၠဳပညဳပညပ် ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ်တုဲ မ္ဒးသောၚ်ကလးအာရောၚ်။
(ခ) ကာလသောၚ်ကလး အတိုၚ်ပိုဒ်ပါ် (က) ဂှ် ဟွံပြေပြံၚ်မဂး ပတိုန်ထ္ၜးကဵု ဂကောံဓရီုပညဳပညပ်ပရေၚ် ဗၟံက်ကမၠောန်ဒေါံဗတိုက်ပန်ပှော်အလုံမွဲဍုၚ်တုဲ မဒးပညဳပညပ် သောၚ်ကလးအာရောၚ်။
လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်လမျီုလုပ်
၃၂။ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ်ဝွံ အပ္ဍဲတ္ၚဲသီုၜါလပါ် ထပက်စၟတ်တဲဂှ် စတုဲလမျီုလုပ်ရောၚ် တုပ်စိုတ်အိုတ်ရ။ ယဝ်ရ မဒးနွံပၟိက်တိုန်ကဵု ပရေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပါ်ပါ်ဲပရေၚ်ဗၟံက်ကမၠောန်လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဏအ်မဂး ၜါလပါ် ပညဳပညပ်ကၠောန်ၜိုတ်မာန်ရ။
ထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်
၃၃။ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဒေါံပန်ပှော် အလုံမွဲဍုၚ်အကြာ အလဵုသဳသမ္မတကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ ကေုာံ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၅ ဂိတု အံက်တဝ်ဗါ စၟတ်တ္ၚဲ (၁၅) ဂှ် နူသီုၜါလပါ်ထပက်စုတ်စၟတ်တဲအိုတ်ရ။
