ချူ – နာဲကသုမန်
ဒပ်ပၞာန်ဗမာ ညးမစကာလဝ် ဝါဒမဟာဂကူဗမာတံဂှ် စပ္တံနူကဵု သက္ကရာဇ် ၁၉၆၂ တေံ စတုဲ ဖန်က် ပကင်ရင်ဍုင်တုဲ ပလီုကၠေံထောံ ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲ ထပက်ပၞာန် ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ကောန်ဍုင်အရင် သီကေတ်ထောံတိဍာ် ညးတံ ဖအိုတ်တုဲ ပတန်ကၠုင် သၞောတ်ဝ်တၠအဝဵုပၞာန်ရ။ နူအခိင်ဂှ် ပၞာန်အပ္ဍဲဍုင်ဂှ် ကၠောံသဏာံကၠုင်ကီုရ။ ယဝ်ရ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာနွံမံင်အတိုင်ဏံမ္ဂး ပၞာန်အပ္ဍဲဍုင်ဂှ် နွံမံင်အတိုင်ဏံတုဲ ဟီုဂးမံင် မူ ‘ဖေဝ်ဒရေဝ်’ သၞောတ် ‘ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ’ ဂှ် ကလိဂွံဟွံသေင်ရောင်။
အာဲကၟာဲတၠအဝဵုပၞာန်
သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် နူကဵုသ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာ ‘နေဝေန်’ ဖန်ဗဒှ်လဝ်ရ။ အဓိက ဒုင်လဝ်သဇိုင်ကဵု ဗီုပြင်သၞောတ်ဨကရာဇ်တၠတိ ‘ဂကူဗၟာ’ ၊ ညးမကေင်ဗတိုက်လဝ် ဍုင်မန် ကဵု ဍုင်သေံကီု စကာဝါဒဆာန်ဂကူ အဃောဗတိုက်လဝ် အင်္ဂလိက်ကဵု ဂျာပါန်တံရ။
အတိုင်သဘဴဓရ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာမံင် ဝါဒတၠအဝဵုပၞာန်ကဵု ဝါဒမဟာဂကူတံဂှ် ဍေံဇီုကပိုက်အာ လတူအလုံကၟိန်ဍုင်ဗၟာမွဲကီုရ။ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ပေဲါဗတိုက် အပ္ဍဲဍုင်ကတဵုဒှ်တုဲ အဃောဍုင်ညးတၞဟ် ဇၞော်မောဝ်တဴတက်ဂှ် ဍုင်ဗၟာဂှ် လအ်အာ ဂြုဲအာကီုရ။
ကိုပ်ကၠာအိုတ် ဟီုဂှ် အဝဵုတိဍာ်ကၟိန်ဍုင် (Territorial Integration) ပြးဇးအာရ။ ကောန်ဍုင်အရင်ဂမၠိုင်တံဂှ် ညးတံ ဟွံမိက်မံင်တန်တဴအာ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်တဲ တၠအဝဵုပၞာန်ဗၟာတံတုဲ ပၠန်ဂတးကီုရ။ ဂကူညးကဵုညးဂှ် ဒက်ပတန်ပတိုန် ဒပ်ပၞာန်ကီုရ။ ပၞာန်ဗမာတံ စကာပၞာန်တုဲ ဗတိုက်ကၠုင်ကီုရ၊ ကောန်ဍုင်အရင်တံ ၜိုတ်ဒှ်ကဵုဒှ် က္လေင်ဗတိုက်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ် အကြာ ၁၉၆၂ ကဵု ၁၉၈၀ ဂှ်မ္ဂး ဇၟာပ်ကောန်ဂကူတံ ဒပ်ပၞာန် ဗီုညးကဵုညး နွံကၠုင်ရ။ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ပ္ဍဲအခိင်ပၠန်ဂတး အကြာသၞာံ ၁၉၇၀-၁၉၈၀ ဂှ် ဂွံကၠုင်တိဍာ်ကီုရ။
ကောန်ဍုင်အရင်လ္ၚဵုတံဂှ် လုပ်အာသၟဝ်ဗော်ကောန်မျူနေတ်ဗၟာ (ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်) တုဲ ဗတိုက်ရ။ ဂကူ ‘ဝ’ ကဵု ‘ကဝ်က’ တံ ဗွဲမဂၠိုင်ရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵု သက္ကရာဇ် (၁၉၉၀) ပြင်ဂှ် ဗော်ကောန်မျူနေတ်ဗၟာတံ ထကးပြးလီု်လာ်အာတုဲ ဂကူ ‘ဝ’ ကဵု ဂကူ ‘ကဝ်က’ တံဂှ် ဒှ်အာ ဒပ်ပၞာန်ညးကဵုညးတုဲ တိဍာ်ဒေသညးတံဂှ် ညးတံ ဗတိုက်ကေတ်မာန်ရ။
ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် (Mon People Front – MPF) ကဵု ဗော်သွးကောန်ဂကူကရေင် (Karen National Union – KNU) တံဂှ် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၄၈) တေံရ ပၠန်ဂတးကၠုင် ကုအလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဥူဏုတံကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵု သက္ကရာဇ် (၁၉၅၈) ဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် ဖျေံထောံလွဟ်ရ။ ဗော်သွးကောန်ဂကူကရေင်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူကရေင် (KNLA) ဂှ် ဟွံဖျေံလွဟ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ညးတံ ခို်င်တိုန်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဗော်ပၠန်ဂတးမန် ဖျေံထောံ လွဟ်တုဲ ညးတံ ကလိဂွံအာ တိဍာ်မန်လ္ၚဵုတံ နွံကီုရ။ ဆဂး ဒြဟတ်ညးတံ ဂၠိုင်တိုန်တုဲ ပံက်တိုန် ‘ဒပ်မဟာ’ ဗွဲမဂၠိုင်ရ။
ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် (Mon People Front – MPF) ကဵု ဗော်သွးကောန်ဂကူကရေင် (Karen National Union – KNU) တံဂှ် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၄၈) တေံရ ပၠန်ဂတးကၠုင် ကုအလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဥူဏုတံကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵု သက္ကရာဇ် (၁၉၅၈) ဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် ဖျေံထောံလွဟ်ရ။ ဗော်သွးကောန်ဂကူကရေင်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူကရေင် (KNLA) ဂှ် ဟွံဖျေံလွဟ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ညးတံ ခိုင်တိုန်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဗော်ပၠန်ဂတးမန် ဖျေံထောံ လွဟ်တုဲ ညးတံ ကလိဂွံအာ တိဍာ်မန်လ္ၚဵုတံ နွံကီုရ။ ဆဂး ဒြဟတ်ညးတံ ဂၠိုင်တိုန်တုဲ ပံက်တိုန် ‘ဒပ်မဟာ’ ဗွဲမဂၠိုင်ရ။
မွဲအခိင်ဓဝ် ဒပ်ပၞာန်ဗမာတံလေဝ် ဒြဟတ်ခိုဟ်တိုန်ရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၉၆၂ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီအဝဵု ဒှ်တိုန် အလဵုအသဳတုဲမ္ဂး သွက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ မုနွံပၟိက်ဂှ် ဟွံဒးချပ်စကဵု သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန် မွဲသာ် ဗီုဍေံတံ ဖန်က်ကေတ်ဂွံရ။ အခိင်တေံ အလဵုအသဳပၞာန် (တော်လှန်ရေးအစိုးရ) ကီု လက္ကရဴ အလဵုအသဳဗော်မွဲ (ဗော်မဆလကီု) တံဂှ် ပ္ဍဲကဵုသြန်ဘဏ္ဍာဍေံတံဂှ် ဍေံတံ ဂၠံက်ကေတ် ၜိုတ်ဒးစိုတ်တုဲ ဇၞော်သမၠဲပတိုန် ဒပ်ပၞာန်ဍေံတံရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ် ၁၉၆၂ ဂှ် ၜိုတ်ရ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒြဟတ်ဍေံတံ နွံမံင် ဗၞတ် (၁၀၀၀၀၀) ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵု (၂၆) သၞာံ အခိင် ၁၉၈၈ အဃောကွးဘာတံ ထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ကောန်ပၞာန်ဍေံတံ လၟိဟ်ပေင်အာ စဵုကဵု (၄၀၀၀၀၀) တၠကီုရ။ မွဲမွဲသၞာံ စရိတ်စ ကောန်ပၞာန်ကီု စရိတ်ကပေါတ်ပၞာန်ကီု အိုတ်ဗွဲမလောန်ရောင်။
ပ္ဍဲကဵုအခိင် (၁၉၆၂-၁၉၈၈) ဂှ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဍိုက်ဗတိုက်ကၠုင် ဒပ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုင်အရင်တံကဵု ဒပ်ပၞာန်ကောန်မျူနေတ်တံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။ ပ္ဍဲကဵု အခိင်တေံ ဟီုမ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာ ‘ထပိုတ်ပန်ထပိုတ်’ တုဲ ဗတိုက်ကၠုင် ပၠန်ဂတးတံရ။ ထပိုတ်ပန်ထပိုတ်ဝွံ နူကဵု ညးဍုင်ကွာန်တံ ညံင်ဂွံထပိုတ်အဆက်ကဵု ဒပ်ပၠန်ဂတးတံ မပတံကဵု (၁) ပရိုင် (၂) ဇွောံမ (၃) ဒြဟတ်ကောန်ပၞာန်တၟိ (၄) သြန်ထံက်ပင်တံတုဲ ညံင်ဟွံကဵုရီုဗင်ရ။
ပေဲါပၞာန် အပ္ဍဲဍုင် အခိင်တေံဂှ် ဍေံသကာတ်မြဟ်ကၠုင်ရ။ ဒပ်ပၠန်ဂတးကောန်ဍုင်အရင်တံ က္လေင်သီကေတ်တိဍာ်ညးတံ ဂၠိုင်ကဵုဒၞာဲတုဲ ပတန်အဝဵု မာန်ကၠုင်ကီုရ။ ပၠန်ဂတးဂကူမန်ပိုဲဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုအခိင် (၁၉၇၀-၁၉၈၀) ဂှ် ဒြဟတ်တဴအိုတ်တုဲ ပိုင်ပြဳလဝ်တိဍာ် ဗွဲမဂၠိုင်ကီုရ။ ဗော်ဍုင်မန်တၟိကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန်ဂှ်မ္ဂး ပိုင်ပြဳကၠုင် တိဍာ်ပၠန်ဂတး ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠေင် နွံကီုရ။
ကောန်ဍုင်အရင်တံ ဗွဲမဂၠိုင် အာတ်မိက်ဂှ် သွက်ဂွံက္လေင်ဒှ်ပတန်ပတိုန် ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရ။ တွဵုရးညးကဵုညးဂှ် သွက်ဂွံဒက်ပတိုန် တွဵုရးနွံကဵု အခေါင်အဝဵုတုဲ စကာသၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။ ဂကူမွဲကဵုမွဲ အခေါင်အရာ ဒးတုပ်သၟဟ်ကီုရောင်။
ဟိုတ်နူကဵု အလဵုအသဳမဆလတံ စကာသြန် ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်၊ ဗပေင်လဝ် ဒြဟတ်ပၞာန် အပ္ဍဲကဵုဍုင်ဂှ် ပရေင်ပိုန်ဒြပ်တံ လီုလာ်ရ။ စပ်ကဵု ပရေင်ပညာ ပရေင်ထတ်ယုက်တံ လီုလာ်အာကီုတုဲ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၈၈ ဂှ် ကွးဘာတံ တိတ်ဂၠံင် ထ္ၜးဆန္ဒရ။
ဆဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ က္လေင်သီအဝဵု ပ္ဍဲကဵုအခိင် ၁၉၈၈ ဂှ်တုဲ ကွးဘာတံ စတုဲ လုပ်ပၠန်ဂတးရ။ ဒြဟတ် ဟွံဂၠိုင်ရ။ ပံင်တောဲကဵု ဒပ်ပၠန်ဂတးကောန်ဍုင်အရင်တံတုဲ လုပ်ပေဲါဗတိုက်ရ။ ဆဂး ဂွံ ဗၞတ် (၅-၆) သၞာံ ကာလ ဗော်ပၠန်ဂတးတံ ဒေံါပန်ပှေ်ာဂှ် ပၠန်ဂတးညးတံလေဝ် ဒးဒေံါအာကီုရ။
ဝါဒမဟာဂကူ ဝါဒပၞာန်ဂှ် ပလီုကၠေံပရေင်ၜိုဟ်လလံ
ကိုပ်ကၠာအိုတ် မဇ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကၠုင်နူအလဵုရော ဒးလ္ၚတ်ကၠာရောင်။ မဇ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဟွံခိုဟ်ရ။ အခိင်တေံ ကွးဘာဗမာ သ္ကိုပ်ပၞာန်အံင်သာန်ဂှ် ရဲသကအ် (၃၀) တၠဂှ် အာတိုန်စိုပ် ဘာပၞာန် ပ္ဍဲဍုင်ဂျာပါန်တုဲ ဗတိုက်ပတိတ် ဒပ်ပၞာန်အင်္ဂလိက်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ဂျာပါန်ဂှ် ဒှ်ဒပ်ရှေ်သှေ်ဨကရာဇ်တၠတိ လညာတ်ပဒေသရာဇ် နွံပေင်င်တုဲ မိက်ဂွံအုပ်ဓလီုလဝ် ဇၟာပ်ပ်ဒၞာဲရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်တံဂှ် ဇကုဍေံတံ ဍေံတံ ခယျကေတ် ဨကရာဇ် အမာတ်တုဲ လတူသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ဂှ် စွံစိုတ်ဨကရာဇ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လညာတ်ညးတံ ဒှ်မံင် လညာတ် ပဒေသရာဇ်ဂှ်ရ အခိင်ဍေံတံ ပတန်နေပျဳဒဝ် (နေပြည်တော်) ဂှ်မ္ဂး ဍေံတံ ပတန်စွံ ဨကရာဇ် (၃) မပတံ အနဝ်ရထာ (အနော်ရထာ)၊ ဗယျေအ်နံင် (ဘုရၚ့်နောင်) ကဵု အလံင်ဖယျာ (အလောင်းဘုရား) တံရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဂျာပါန်တံဂှ် ဗတောန်လဝ်ကဵုနဲကဲ ကုကောန်ပၞာန်ဗၟာတံ သွက်ဂွံဓဇန်ကြံကြရ။ အရာဓဇန်ကြံကြ ဒပ်ပၞာန်ဂျာပါန်တံဂှ် သှေ်ဇးမံင် ပ္ဍဲကဵုဒပ်ပၞာန်ဗမာတံ တၟာဂလိုင်ရ။ ယဝ်ရ ရပ်ဂွံ ညးမဒစဵုဒစးမံင် ကုဇကုမ္ဂး ပျဲပျာံနာနာသာ်တုဲ သၟာန်သၟုက်ကေတ်ပရိုင်ရ။ ၜုင်တက် စာဲ ထၞိက် ကၠောန်သ္ပ နာနာသာ် အရာပျဲပျာံ ပ္ဍဲကဵုခန္ဓကာယျရ။ လတုဲ ဓလိုက်ဍာ်၊ စံင်ကဵု ဇုက်ဓာတ် ၜေါတ်သၞေံတဲ အရာပျဲပျာံအိုဿီု ဒပ်ထံင်ပရိုင်ဗၟာတံ (Kinpeitai) ရ။ အခိင်တေံ ပၞာန်ဂၠးကဝ် အလန်ဒုတိယတေံဂှ်မ္ဂး ကာလဒပ်ပၞာန်ဂျာပါန်တံ စိုပ်အာဍုင်မ္ၚး မပတံကဵု ဍုင်ကြုက် ဍုင်ကဝ်ရဳယျာတံမ္ဂး သ္ပမာန် လတူညးဍုင်ကွာန်တံရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာလေဝ် သာ်ဂှ်ကီုရ။ သ္ပမာန် လတူညးဍုင်ကွာန်ဇကု ပ္ဍဲဍုင်ဇကုရ။ အာမုက်ပၞာန် အပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ကောန်ဍုင်အရင်တံမ္ဂး သ္ပမာန်ဍဵုဍိုက် လတူညးဍုင်ကွာန် သီုဂစိုတ် သီုသပကောန်ဗြဴ နာနာသာ်ရ။ စံင်ဍုင် စံင်ကွာန်ရ။ အာဲကၟာဲတံဏံဂှ် ဂွံကၠုင်နူကဵု ဒပ်ပၞာန်ဂျာပါန်တံ ဖအိုတ်ရောင်။
အလဵုအသဳပၞာန်ဗမာဂှ် ဍေံတံ စတုဲ ဖျေံကၠုင် ဝါဒမဟာဂကူ ဝါဒပဒေသရာဇ် နူကဵုသက္ကရာဇ် ၁၉၆၂ တေံရ။ ဝါဒမဟာဂကူဂှ် စပ်ကဵုဂကူဗမာတံဟေင်ကေင်အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုင်ဗမာ ကေင်ပကောံပကေဝ်လဝ် ကၟိန်ဍုင်ဗမာ ပစ္စုပ္ပန်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဟေင် အုပ်ဓုပ်ဍုင်မာန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာဟေင် အုပ်ဓုပ်ဍုင်မာန်ရောင် ပၠောပ်လဝ်ကတောဝ် သွက်အလုံကောန်ဂကူဗမာရ။ ကာလ ဍေံတံ ထ္ၜးသက်သဳမ္ဂး ထ္ၜးကၠုင်ဝင် ပဒေသရာဇ်ဗမာတံ သီဂွံလဝ်ဍုင်မန် ဍုင်ရခေင် ဍုင်သေံဇၞော် ကေုာံ ဍုင်သေံ အယုဒ္ဓယျတံရ။ အခန်ကဏ္ဍ ဂကူတၞဟ်ဟ်တံဂှ် ဒးဒုင်ပၞုက်ကၠေံလဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုသၞောတ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဂှ် စကာဝါဒမဟာဂကူပေင်င်ရ။ သၞောဝ်ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် ဒးဒုင်ပလီုကၠေံတုဲ စကာဝါဒသဵုယှေဝ်လေတ် (Socialist) တုဲ ထိင်လဝ်အဝဵု နူကဵုဗဟဵုတုဲ ပရေင်အုပ်ဓုပ် တွဵုရးကီု ဒေသညးကဵုညးကီု ဒးဒုင်ပလီုကၠေံ နွံကီုရ။ ရန်တၟအ် ဝါဒမဟာဂကူဗမာတုဲ လိက်ရုင်ပရေင်အုပ်ဓုပ်ကီု ပရေင်ပညာသဇိုင်ကီု ပရေင်ပညာအဆံင်လတူ (အဆံင်ကဝ်လိက် ကဵု အဆံင်တက္ကသဵု) တံဂှ် စကာကၠုင် လိက်ဗၟာဟေင်ရ။ အခိင်တေံ လိက်မန်ပိုဲ ဂွံအခေါင်ဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲကဵုဘာအလဵုအသဳ စဵုကဵုစိုပ် (၁၀) တန်ကီု၊ ဌာနလိက်ပတ်မန် ပ္ဍဲကဵုတက္ကသိုလ်လ္ဂုင်ကီု ကဝ်လိက်ဍုင်မတ်မလီုကီု ဒးဒုင်ပလီုကၠေံကီုရ။
ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဝါဒပဒေသရာဇ်တုဲ သွက်ဂွံသီကေတ်ထောံ တိဍာ်ကောန်ဍုင်အရင်တံရ။ အဓိက သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ညာတ်ကေတ် ဨကရာဇ်ညးတံ သီဂွံလဝ် ဍုင်ကွာန်ညးဂမၠိုင်တုဲ ဇၞော်ပတိုန် ဒြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ညးတံတုဲ သွက်ဂွံသီကေတ် တိဍာ်ကောန်ဍုင်အရင်တံဂှ် ဂစာန်ရ။ သွက်ဂွံသီကေတ် ဍုင်သေံ (အယုဒ္ဓယျ) တေံဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။ ဍုင်သေံဝွံ အရာပရေင်ပၞာန်ဂှ် ဂွံအရီုအဗင် နူကဵုအမေရိကာန်တုဲ ဍုင်ဗၟာဂှ် ဗတိုက်ဍုင်သေံ မာန်ဟွံသေင်ရ။
ဟိုတ်နူကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကီု သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာမဟာဂကူဂှ် ဍေံဇီုကပိုက်ကဵု အလုံကောန်ဍုင်အရင်ရ။ ကောန်ဍုင်အရင်တံ ဒစဵုဒစးရ။ အခိင် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗမာတံ စကာဝါဒပဒေသရာဇ် သၟိင်ပၞာန်တံ သ္ပဨကရာဇ်ဂှ် ဍေံအာဇီုကပိုက် ကုညးဍုင်ကွာန်ရ။ ပ္ဍဲကဵုအခိင် ၂၀-၂၁ ဗွဝ်ကၠံဏံဂှ် ညးဍုင်ကွာန်တံ နွံပၟိက် အခေါင်အရာညးဍုင်ကွာန်ကီု ဟွံမွဲပၟိက်တၠအဝဵု (ဗီုပြင်ဨကရာဇ်) ကီုတုဲ ၁၉၈၈ ထ္ၜးဆန္ဒ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။
ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ အာဟွံဂွံ၊ ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ် စကာသၞောတ် ‘ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ’
ပ္ဍဲအခိင်အခါ ဗွဝ်ကၠံ ၂၀-၂၁ ဏံ အခိင်အခါ ပရေင်ကွတ်စက်ကီု ပရေင်ဆက်စၠောံကီု လၟိဟ်မၞိဟ်ဂၠိုင်တိုန်ကီုတုဲ အလဵုအသဳမွဲမွဲ ရပ်လွဟ်တုဲ ကေတ်လဝ်အဝဵုဖအိုတ်တုဲ အုပ်ဓုပ်ဂှ် ဒှ်ဟွံထေက်ရ။ ဗီုကဵုဍုင်ဗၟာ ဒၞာဲကောန်ဂကူကောန်ဍုင်အရင်တံ ဂၠိုင်ဂှ် စကာမံင် ဝါဒပဒေသရာဇ်ကဵု ဝါဒမဟာဂကူဂှ် ဟွံစှ်ေဗီုရ။
ပ္ဍဲအခိင် သက္ကရာဇ် ၂၀၂၁ တေံ အဃောပရေင်ဍုင်ကွာန်တံ ညိင်ဝတ်မံင်ညိဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗမာတံ သီအဝဵုတုဲ ဍေံတံ ချိင်လဝ် မိက်ဂွံက္လေင်အာ အတိုင်တြေံရ။ ညးဍုင်ကွာန်ဂကူဗၟာတံကီု ညးဍုင်ကွာန်ကောန်ဍုင်အရင်တံ ဒုင်တဲ ဟွံမာန်ရ။ က္လေင်ဗတိုက် က္လေင်ဒစဵုဒစး နွံရ။
ဟီုတဝ်ဝ်မ္ဂး သွက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သွက်ဂွံက္လေင်ဒက်ပတန်အဝဵုအတိုင်တြေံဂှ် ညးဂမၠိုင် ဒုင်တဲ ဟွံမာန်ရ။ ပွိုင် (၇၀) သၞာံ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်ပထုဲလဝ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်တုဲ ဍုင်ကွာန် ဍုင်ဗၟာ စိုပ်အာ အဆံင်အလဵုရောဂှ် တီမံင် ညးညးအဲအဲကီုရ။
တ္ၚဲဏံဝွံ ကၟိန်ဍုင်ဗၟာဂှ် ဒးအာဂၠံင်တရဴ ဒးအာ ဗီုပြင်တၟိရောင်။ ဗီုပြင်တၟိဝွံ
(၁) ဒးဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရောင်။
(၂) ဒးစကာအာ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သ္ပသဇိုင်ကဵု ညးဍုင်ကွာန်ရောင်။
တ္ၚဲဏံဝွံ ကၟိန်ဍုင်ဗၟာဂှ် ဒးအာဂၠံင်တရဴ ဒးအာ ဗီုပြင်တၟိရောင်။ ဗီုပြင်တၟိဝွံ – (၁) ဒးဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရောင်။ (၂) ဒးစကာအာ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သ္ပသဇိုင်ကဵု ညးဍုင်ကွာန်ရောင်။
ယဝ်ရ ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်မာန်မ္ဂး ပရၜေိုဟ်လလံ အလုံဍုင်ဂှ် ကလိဂွံမာန်ရောင်။ ဒက်ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်မ္ဂး ဆဗီုပြင် (၁၉၄၈) သၟးဟွံဂွံရ။ ဇၟာပ်ပ်ဂကူတံ အခေါင်အရာ ဗွဲဗၞတ်ထေက်ကြိုက် ဒးနွံရောင်။ ဂကူလၟိဟ်မၞိဟ်ဂလိုင် ဂကူဗၟာတံဂှ် ကေတ်လဝ် စေဝ်လတူဟွံဂွံရောင်။
ဒးစကာသၞောတ် ‘ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ’ ရောင်။ ညးဍုင်ကွာန်တံဂှ် ဂကူညးကဵုညး ဒၞာဲညးကဵုညး အခေါင်ရုဲစှ်ပတိုန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဒးနွံတုဲ ဟီုဂး ဒးသၠးပွး၊ အခေါင်ပါလုပ် ပ္ဍဲဍုင်ကွာန် ဒးနွံရောင်။
ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် ဒးဆုတ်တိ်တ်အာ နူကဵုပရေင်ဍုင်ကွာန်ရောင်။ စၞးဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် ဒးဒက်ပတန်ပတိုန် ဒပ်ပၞာန်ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲ ကောန်ပၞာန်ဂကူနာနာတံ ဒးပါလုပ်ရောင် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။
