AUDIO PODCAST: 🔊
ပရေင်ဒတူလိုင်မူဝါဒ ကောမ်ကု တင်ကော်ဆော အာဇြဳယျာန်
အာဇြဳယျာန်ဝွံ ဆေင်စပ်ကုတင်သှ်ပၠိုဟ် ပရေင်ကၟိန်ဍုင်(ဗၟာ)မ္ဂး ရပ်လဝ် တင်မတုပ်စိုတ် မသုန်တင်(Five-Point consensus )တုဲ ကၠောန်ဒၟံင်ရ။ အာဇြဳယျာန်ဝွံ ဆေင်စပ်ကုတင်တုပ်စိုတ် မသုန်တင် သွက်သ္ဂောံဗမံက်ရုပ်ရဴ တင်မဒးကလေင်သ္ၚဳဂၠိပ် ကောမ်ကု တင်မဒးသ္ဂုတ်သွာတ်တအ်ဂှ်တုဲ ဖျေအ်ကၠုင်သ္ဂုတ်သွာတ် ပ္ဍဲပေါဲသဳကၠဳ မကၠောန်ကၠုင်လဝ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုင်မလေယှာ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာတုဲကၠုင်တေအ်ရ။ရံင်ကု ဂလာန်သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်မလေဝ်ယှာဟီုကၠုင်လဝ် “ပ္ဍဲပေါဲသဳကၠဳ အာဇြဳယျာန် မရနုက်ကု(၄၇)ဝါဏအ် ဟွံကဵုတိုန်စိုပ် တၠအဝဵုပၞာန်တအ်”မ္ဂး အာဇြဳယျာန်ဝွံ ရပ်လဝ်မူဝါဒ ဟွံကဵုတိုန်စိုပ်၊ကၟာတ်လဝ် ပြဝ မတိုန်စိုပ်စၞးဂှ် ဂွံဆဵုညာတ်ကေတ်ရ။စပ်ကု ပရေင်တးပါဲ ဍေဟ်တအ် ပ္ဍဲကုပေါဲသဳကၠဳ မရနုက်ကု ၄၇ ဝါတုဲ ဝန်ပ္ဍဲလၟိုန်ကၟိန်ဍုင်(ဗၟာ) ကလေင်ခၠေဝ်သှ်လဝ်”ပါ်ပါဲတုဲ ဆက်ဆောမ်ကၠုင် လတူကၟိန်ဍုင်မျာန်မာမ္ဂး ဇီုကပိုက်အာဒၟံင် ကုပရေင်ကောမ်ကလောအ်အာဇြဳယျာန်ဏောင်”ရဴဝွံ ဂွံဆဵုညာတ်ကေတ်ရ။ ဆ္ဂး အာဇြဳယျာန်ဝွံ ဆက်ကၟာတ်လဒဵုဒၟံင် ပြဝကၟိန်ဍုင်မျာန်မာ သွက်သ္ဂောအ်တိုန်စိုပ် ပေါဲသဳကၠဳဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုညာတ်ကေတ်ရ။အကာဲအရာဏအ်ဂှ် ဒှ်အကာဲအရာတရံင်(Diplomatictussle)ပရေင်ဆက်ဆောမ်ကလုတ်အာဇြဳယျာန် ကု ကၟိန်ဍုင်ပိုဲရ။ ဂကောမ်ပၠန်ဂတးတအ်လေဝ် အာတ်မိက်ဒၟံင် ကုအာဇြဳယျာန် ဆေင်စပ်ကု ပြဝကံင်ဇြဳပၞာန် မယုတ်လဝ်တအ်ဂှ်တုဲ သွက်သ္ဂောအ်ကေတ်ဒုဟ် လတူကံင်ဇြဳပၞာန်ဂှ် နကုအသိင် အာတ်မိက်ကၠုင်ဒၟံင်ရ။
ပရေင်လစွံစိုတ်ထ္ကးဒၟံင် ကု ပရေင်မကြေပ်ဂြတ်ဒၟံင် လတူပေါဲရုဲမာဲ
ဆေင်စပ်ကုပေါဲရုဲမာဲ ကံင်ဇြဳပၞာန်မကၠောန်ပ္ဍဲဒဳဇြာမ္ဗာ (၂၈)ဏအ်တုဲ အကြာက္ဍိုပ်သကိုပ်အာဇြဳယျာန်တအ် ဒှ်ဒၟံင် နကုပိုဒ်တၞံ သ္ဒးသဳကၠဳ၊ကယျာန်ထဝါတ်ညးသအ်ရ။ ပၞောဝ်ကု ပရေင်ဒတူလိုင်မလုပ်သၞောဝ် အာဇြဳယျာန်မ္ဂးကၠာဟွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် ညံင်သ္ဂောအ်ဒှ်ကၠုင် ပေါဲသဳကၠဳညးမဆေင်စပ်တအ် ပြဝမညံင်သ္ဂောအ်ပါလုပ်ဖအိုတ်(lnclusive National Dialogue)ဂှ်လေဝ် နွံဒၟံင်ရ။ ဣဏအ်ဂှ် “ပေါဲရုဲမာဲသၟးမ္ဂး ဂၠါဲသွဟ် ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဟွံဂွံ”ရဴဝွံ လစွံစိုတ်အာဇြဳယျာန်ဂှ် ပညုင်ထ္ၜးဒၟံင်ရ။
ဆ္ဂးပ္ဍဲပရေင်ဗမံက်ရုပ်ရဴနတဲဏအ်ဂှ် လစွံစိုတ်အာဇြဳယျာန်တအ် ထ္ကးဒၟံင်ညးသကအ်ရ။ ဥပမာတုန်- ဂလာန်ဗတိုက်ဖအောဝ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်မလေယှာမဟီုလဝ်ဂှ် ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဏအ် ဗလးဏာ ဂကောမ်ကရတ်သ္ဂဝ်အာဇြဳယျာန်ကီုလေဝ် အာဇြဳယျာန်ဟွံဒုင်တဲရ။အာဇြဳယျာန်ဝွံ လလောင်တြးလဝ် ပ္ဍဲပေါဲသဳကၠဳအာဇြဳယျာန် မရနုက်ကု(၄၇)ဂှ် ဆေင်စပ်ကု ပရေင်မပလေဝ်ပလေတ်လဝ် ပေါဲရုဲမာဲ ကု ပရေင်ကၟိန်ဍုင်ပိုဲ တဴတက်ကၠုင်ခြာဟွံလအ်ဏအ် တအ်ဂှ်ဟေင်နွံတဴရ။ တင်ဏအ်ဝွံ ပရေင်ဆိုက်ညန် ကု ပရေင်ဒုင်တဲ လတူ ပၞော်ပရေင်ဍုင်ကွာန် ကံင်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ထ္ကးဒၟံင်အကြာ ဍုင်ဂကောမ်အာဇြဳယျာန်တအ်ရ။
ပရေင်ဆိုက်ညန် ကလုတ်ပူဂဵု ဍုင်ဂကောမ်အာဇြဳယျာန်ဂမၠိုင်
ဆေင်စပ်ကု ပရေင်ကၟိန်ဍုင်မျာန်မာဏအ်မ္ဂး ပဲါနူတင်သ္ဂုတ်သွာတ်ပွံင်တုဲ ဍုင်ဂကောမ်တအ်ဝွံ ဆေင်စပ်ကု ပရေင်ဟိုတ်ဖိုလ် ကောမ်ကု ပရေင်ၜိုဟ်လလမ်အကြာဒေသညးတအ်တုဲ ပရေင်ဆိုက်ညန်တအ်လေဝ် ဟွံတုပ်ညးသကအ်အိုတ်ရ။ဍုင်သေမ်ထာဲ(Thailand)ဝွံ ဆေင်စပ်ကုပရေင်ဍုင်မျာန်မာမ္ဂး ညံင်သ္ဂောအ်ဒှ် ပေဲါရုဲမာဲ ဂွံပါလုပ်သီုဖအိုတ် ဂှ်တုဲ လလောင်တြးကၠုင် တင်ဒတူလိုင် ပန်တင်ရ။ဍုင်သေမ်ထာဲဝွံ ကၠာဟွံဂွံကၠောန် ပေါဲရုဲမာဲဏအ်မ္ဂး ညံင်သ္ဂောအ်ဒှ်ကၠုင် ပေဲါသဳကၠဳဂှ် ဗတိုက်အောဝ်လဝ်ဗွဲမဇြိုဟ်နက်တုဲ စကာဒၟံင်နဲကဲ Soft Diplomacyဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုညာတ်ကေတ်ရ။၂၀၂၆ဏအ်မ္ဂး ဍုင်မဒှ်ဥက္ကဋ္ဌအဇြဳယျာန် ဍုင်ဝှဳလေပ်ဖေန်(Philippines)ဝွံ အကာဲအရာ တ္ၚအ်လပအ်ကၠုင်ကု ပရေင်ဍုင်မျာန်မာလေဝ် နွံကၠုင်မာန်ရောင်။ပ္ဍဲနဝ်ဝေမ္ဗာ၁၄ဂှ် ခါန်ကၞက်ကၠုင် ဝန်ဇၞော်ဍုင်သအာင်ဍုင်ဝှဳလေပ်ဖေန် နဒဒှ်ညးစၞး မဆေင်ကုကၟိန်ဍုင်မျာန်မာ ပ္ဍဲဂကောမ်အာဇြဳယျာန်ရ။ပ္ဍဲအနာဂတ်ဏအ် နကုပရေင်ဝှဳလေပ်ဖေန်ဖန်ဖက်အာက္ဍိုပ်တုဲ ဆေင်စပ်ကု ပရေင်ဍုင်မျာန်မာ နကုပရေင်ကလုတ်မ္ဂး ပရေင်ဂရတ်တအ်သၠုင်အာမာန်ဏောင်ဂှ် က္ၜတ်ဗၞတ်ကေတ်လဝ်ရ။
နိဂီု
ယဝ်ရ ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်ရံင် နူအံက်တဝ်ဗာ၂၁ စိုပ်နဝ်ဝေမ္ဗာ၁၉မ္ဂး အာဇြဳယျာန်ဝွံ ဒးဂ္စါန်ဒၟံင်ဗွဲမဝါတ်ဂါတ် ညံင်လတာ်သၠဒကေဝ်သ္ဂောအ်ဓဝ် အကြာပရေင် တးပါဲ(Exclusion) ကု ပရေင်ဒုင်ဆဵုဂဗသဳကၠဳ(Engagement)ဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ရ။ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ကဵုဒုဟ်ဒဏ် နကုပရေင်ဍုင်ကွာန် လတူကံင်ဇြဳပၞာန် ပွမဟွံကဵုတိုန်စိုပ် ပေဲါသဳကၠဳကီုလေဝ်၊မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ဆေင်စပ်ကုပရေင်ပေဲါရုဲမာဲတုဲ ဍုင်ဂကောမ်အာဇြဳယျာန်တအ် သ္ဂောအ်စွံတင်တုပ်စိုပ် ညးသကအ်ဂှ် ဟွံလောဲသွာဏီရ။
ပရေင်အာဇြဳယျာန်ကုဍုင်သေမ်ထာဲတအ် မအာတ်မိက်လဝ် “ကၠာဟွံဂွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဏအ်မ္ဂး သ္ဂောအ်ဒှ်ပေါဲသဳကၠဳညံင်ဂွံပါလုပ်ဖအိုတ် “ဏအ်ဂှ် နတဲဏအ် ဒှ်အာဟွံမာန်ဏီ ညာတ်ကေတ်ရ။ဟိုတ်နူ ခါန်ကၞက်ကၠုင်လဝ် ဝန်ဇၞော်ဍုင်သအာင် ဍုင်ဝှဳလေပ်ဖေန် နဒဒှ် ကလုတ်ညးစၞးဂှ်တုဲ ပရေင်ဆိုက်ညန် လတူပရေင်ဍုင်ကွာန်မျာန်မာဂှ် အကာဲအရာတၟိကတဵုဒှ်ကၠုင်မာန်ရောင်။တုဲပၠန် ဂကောမ်ရပ်လွဟ်တအ် မအာတ်မိက်လဝ် ကုအာဇြဳယျာန် ပရေင်ကေတ်ဒုဟ်လတူ ကံင်ဇြဳပၞာန်မယုတ်လဝ်တအ်ဂှ် ပ္ဍဲကာလၟုဟ်ဏအ် အာဇြဳယျာန်တအ် ကၠောန်ကဵုဟွံမာန်ဏီဂှ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာတုဲ အုပ်ကၠေအ်နိဂီု ဆဏအ်ရ။
